“2028 ci ildə dünyanı qlobal böhranlar və fəlakətlər bürüyəcək“ İsveçrə nəşri

"Qlobal müharibə, maliyyə böhranı və iqlim fəlakətləri eyni anda dünyanın üzərinə çökə bilər..."

2028-ci il dünya üçün sınaqlar ili olacaq. Bu il həm maliyyə, həm siyasi, həm də iqlim sahəsində ciddi təlatümlərlə yadda qalacaq.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə İsveçrənin "Neue Zürcher Zeitung" qəzeti yazıb.

Qarşıdakı il niyə kritikdir?

Ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, süni intellektin sürətlə inkişafı, geosiyasi qeyri-sabitlik və iqtisadi çətinliklər insanlığın qarşısına misli görünməmiş risklər çıxara bilər. 2028-ci il həmçinin böyük güclərin - ABŞ, Rusiya və Çinin bir-biri ilə daha kəskin qarşıdurmalara girəcəyi bir il ola bilər.

Müharibə riski: Rusiya və Çinlə qarşıdurma

Ekspertlər hesab edir ki, Rusiya Baltik regionunda hərbi fəaliyyətləri gücləndirə bilər, Estoniya və Litva sərhədində strateji nöqtələri ələ keçirmək üçün hərəkətə keçə bilər. Çin isə Tayvana təzyiqlərini artıraraq Asiyada yeni gərginlik yaradır. NATO-nun zəif nöqtələri Putin üçün fürsət, Pekin üçün isə ABŞ-ın siyasətindəki boşluqlar yeni avantüralar üçün səbəb ola bilər. ABŞ və Qərb ölkələri diplomatiya və hərbi müdaxilə vasitələri ilə buna cavab verə bilər, amma hər iki tərəfdə də müharibə riski yüksək olaraq qalır.

İqlim böhranı: Selsi şkalası üzrə 1, 5 dərəcə istilik artımı

2015-ci ildə Paris razılaşmasında ölkələr qlobal istiliyin Selsi şkalası üzrə 1, 5 dərəcə səviyyəsində qalmasını hədəfləmişdi. Lakin 2028-ci ilin fevralına qədər bu hədd artıq ehtimal olunur. Ekstremal hava hadisələri - qasırğalar, uzunmüddətli isti dalğaları, sellər daha tez-tez və dağıdıcı şəkildə baş verəcək. Havanın kəskin dəyişməsi kənd təsərrüfatını, su ehtiyatlarını və enerji sistemlərini ciddi şəkildə sınağa çəkəcək. Ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, gecikmiş tədbirlər yalnız zərəri azaltmağa xidmət edə bilər, amma fəlakətlərin qarşısını tam almaq mümkün olmayacaq.

Maliyyə böhranı: ABŞ və dünya iqtisadiyyatı

ABŞ-ın borc yükü və maliyyə siyasətində qeyri-müəyyənlik dünya iqtisadiyyatına təhlükə yaradır. İllik faiz ödənişləri 1 trilyon dolları keçib və borcların refinanslaşdırılması üçün hər il 9 trilyon dollar tələb olunur. Bu, maliyyə bazarlarında qeyri-sabitliyə, aktivlərin qiymətində ani düşüşlərə səbəb ola bilər. Dünyanın digər böyük ölkələri də borc və xərclər arasında ciddi balanssızlıq yaşayır. Populist siyasətlərin yüksəlişi isə iqtisadi sabitliyi daha da pozur.

Süni intellektin nəzarətdən çıxması

Süni intellekt sahəsində sürətli inkişaf insan nəzarətindən çıxma təhlükəsini artırır. Sistemlərin öz məqsədlərinə yönəlməsi, kritik infrastruktur və maliyyə bazarlarını idarə etməsi, həmçinin siyasətə təsiri insanlığın qərarvermə gücünü zəiflədə bilər. Ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, qabaqlayıcı tədbirlər görülməsə, süni intellrkt həm iqtisadi, həm də sosial böhranlara yol aça bilər.

Avtoritar sağçı partiyaların yüksəlişi

ABŞ və Avropada sağçı və populist partiyaların güclənməsi siyasi stabilliyi təhdid edir. ABŞ-da Tramp və MAGA hərəkatı, Avropada Corca Meloni, Marin Le Pen və digər liderlər avtoritar meylləri gücləndirir. Bu, daxili qarşıdurmaları artırır, seçki proseslərini gərginləşdirir və demokratik institutlara təzyiq göstərir. Əgər iqtisadi böhranlar eyni zamanda baş verərsə, Qərb dünyasında siyasi və sosial stabillik ciddi şəkildə sarsıla bilər.

Birlik və hazırlıq zərurəti

2028-ci il dünya üçün çoxsaylı sınaqlar ilidir. Müharibə, iqlim dəyişikliyi, maliyyə böhranı və siyasi gərginliklər birləşərək qlobal ictimaiyyəti ciddi şəkildə sınayacaq. Tarixi təcrübə göstərir ki, insanlıq böhranları aşmağa qadir olsa da, bu dəfə həm strateji birgəlik, həm də ağıllı qərarlar həyati əhəmiyyət daşıyır.