Icma.az
close
up
RU
27 May 1960 cı il: Türkiyə demokratiyasına vurulan damğa

27 May 1960 cı il: Türkiyə demokratiyasına vurulan damğa

Azertag saytından alınan məlumata görə, Icma.az bildirir.

İstanbul, 27 may, Günel Karatepe, AZƏRTAC

Türkiyənin demokratiya tarixinin qara ləkəsi adlandırılan, 1960-cı il mayın 27-də ölkədə baş verən dövlət çevrilişindən 65 il ötür.

Türkiyədə 1946-cı ildə çoxpartiyalı siyasi sistemə keçildikdən sonra, 1950-ci ildə hakimiyyətə gələn Demokrat Partiyanın (DP) 10 illik iqtidar dövründən sonra ölkədə bu partiyaya qarşı kütləvi etirazlar başlayıb. Baş verən bu hadisələrdən “narahatlıq duyulduğu” iddiası ilə Türkiyə Silahlı Qüvvələri daxilindəki bəzi general və zabitlərin yaratdığı 38 nəfərlik Milli Birlik Komitəsi (MBK) DP-nin ölkəni getdikcə bir təzyiq rejiminə və qardaş qırğınına apardığını iddia edərək 27 May çevrilişi ilə hakimiyyəti ələ keçirir.

Bu tarix Konstitusiya və Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) buraxılması, ölkənin ozamankı Baş naziri Adnan Menderes, xarici işlər naziri Fatih Rüştü Zorlu və maliyyə naziri Hasan Palatkan ilə birlikdə 15 nəfərin edam edilməsi ilə adını tarixə ən qara günlərdən biri kimi yazdırıb.

Ölkə tarixində dərin iz qoyan bu hadisədən otuz il sonra TBMM tərəfindən 1990-cı il aprelin 11-də qəbul edilən qanunla Adnan Menderes və onunla birlikdə edam edilənlərin günahsız olduqları öz təsdiqini tapıb. Türkiyə dövlətinin başında duran bu insanlar edam edilmədən əvvəl Mərmərə dənizində yerləşən adalar qrupunun bir hissəsi olan Yassı adada mühakimə olunublar. 2013-cü ildə adı “Demokratiya və Azadlıqlar Adası” olaraq dəyişdirilən adada 2015-ci ildən yenidənqurma işləri başlanıb. Ada 2020-ci il mayın 27-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə keçirilən rəsmi mərasimlə “Demokratiya və Azadlıqlar Adası” adı ilə yenidən açılıb.

Türkiyədə demokratiyanın rəmzinə çevrilən, yaşıllıqdan ibarət və yenidən qurulan bu adanın ərazisi 18 hektardır. Burada “Adnan Menderes” konqres mərkəzi, “27 May Tarix Yaylası” və “Demokratiya və insan haqları” muzeyləri, beynəlxalq toplantılar üçün salonlar, hotel, məscid, sərgi zalları, kitabxana, kafe və restoranlar inşa edilib. Adadda demokratiyanın rəmzi olan 24 metrlik mayak ucaldılıb. Türkiyənin demokratiya tarixində dərin iz qoyan bu dövlət çevrilişindən sonra ada çoxsaylı məhkəmə proseslərinin ünvanı olub. Belə ki, Türkiyə dövlətinin başında duran bu insanlar edam edilmədən əvvəl məhz bu adada mühakimə olunublar. Bu məhkəmələrdə ölkənin sabiq parlament sədri Refik Koraltan, TBMM sədr müavinləri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, Təqiqat Komissiyası sədri Ahmet Hamdi Sancar, komissiyanın üzvləri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, nazir Emin Kalafat, millət vəkilləri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman və Baş Qərargah Rəisi Rüştü Erdelhun barəsində səs çoxluğu ilə edam qərarları qəbul edilib. Aralarında sabiq nazirlər, deputatlar, Təqiqat Komissiyası üzvləri, İstanbul valisi və İstanbul bələdiyyəsi sədrinin də olduğu 31 təqsirləndirilən şəxsə ömürlük həbs cəzası verilib. Digər təqsirləndirilənlərin isə bəziləri həbsə məhkum edilir, bəziləri isə bəraət alırdı.

Bir çox xarici ölkə liderləri tərəfindən Cemal Gürselin rəhbərlik etdiyi MBK-yə edamların dayandırılması üçün dəfələrlə edilən müraciətdən sonra komitə Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan və Fatin Rüştü Zorlu istisna olmaqla, digərlərinin edam cəzasını əfv edib. Zorlu və Polatkan 1961-ci il sentyabrın 16-da səhərə yaxın edam ediliblər. Həmin gün uğursuz bir intihar cəhdi edən Adnan Menderes isə 1961-ci il sentyabrın 17-də İmralı adasında sağlamlıq müayinəsindən keçirilərək həkim heyətindən “sağlamdır” rəyi alınaraq edam olunub. Sadəcə ovaxtkı Türkiyə Prezidenti Celal Bayarın cəzası yaşına görə ömürlük həbslə əvəz olunub.

Türkiyədə baş vermiş 27 May çevrilişindən sonra edam edilən, lakin sonradan günahsız olduqları təsdiqlənən Adnan Menderes və digər dövlət rəsmilərinin xatirəsi hər il Demokratiya və Azadlıqlar Adasında yad edilir.

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:79
embedMənbə:https://azertag.az
archiveBu xəbər 27 May 2025 10:45 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see206

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see197

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see192

Qızılın bahalaşması 2026 cı ildə də davam edəcək PROQNOZ

22 Oktyabr 2025 17:09see179

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see168

Türkiyəli alim Botanika İnstitutunda elmi seminar keçirib

22 Oktyabr 2025 16:01see154

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see150

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see139

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see133

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see133

Tramp etmədi, Orbanın da fikri yoxdur Putinlə bağlı məsələyə reaksiya

22 Oktyabr 2025 12:18see132

Azərbaycan Mərkəzi Bankı qızılın bahalaşmaqda davam edəcəyini gözləyir

22 Oktyabr 2025 14:42see130

Dünyanın ən sürətli BYD superkarı yeni rekorda imza atıb...

23 Oktyabr 2025 00:16see127

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see127

Ştutqart la oyundan öncə Fənərbaxça da 4 itki

22 Oktyabr 2025 20:14see127

İcmal büdcənin gəlirləri 36 mlrd. manata yaxınlaşıb

22 Oktyabr 2025 14:41see125

TRAMP İSRAİLİ HƏDƏLƏDİ “Mən ərəb ölkələrinə söz vermişəm...”

23 Oktyabr 2025 17:40see124

İlk qadın gəmi kapitanı ekranda

23 Oktyabr 2025 10:17see123

Bürcündən məhrum uşaqlar...

22 Oktyabr 2025 14:41see122

Politoloq: 2026 cı ildə sülh sazişinin reallaşması gözlənilir

22 Oktyabr 2025 17:51see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri