Icma.az
close
up
RU
27 May 1960 cı il: Türkiyə demokratiyasına vurulan damğa

27 May 1960 cı il: Türkiyə demokratiyasına vurulan damğa

Azertag saytından alınan məlumata görə, Icma.az bildirir.

İstanbul, 27 may, Günel Karatepe, AZƏRTAC

Türkiyənin demokratiya tarixinin qara ləkəsi adlandırılan, 1960-cı il mayın 27-də ölkədə baş verən dövlət çevrilişindən 65 il ötür.

Türkiyədə 1946-cı ildə çoxpartiyalı siyasi sistemə keçildikdən sonra, 1950-ci ildə hakimiyyətə gələn Demokrat Partiyanın (DP) 10 illik iqtidar dövründən sonra ölkədə bu partiyaya qarşı kütləvi etirazlar başlayıb. Baş verən bu hadisələrdən “narahatlıq duyulduğu” iddiası ilə Türkiyə Silahlı Qüvvələri daxilindəki bəzi general və zabitlərin yaratdığı 38 nəfərlik Milli Birlik Komitəsi (MBK) DP-nin ölkəni getdikcə bir təzyiq rejiminə və qardaş qırğınına apardığını iddia edərək 27 May çevrilişi ilə hakimiyyəti ələ keçirir.

Bu tarix Konstitusiya və Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) buraxılması, ölkənin ozamankı Baş naziri Adnan Menderes, xarici işlər naziri Fatih Rüştü Zorlu və maliyyə naziri Hasan Palatkan ilə birlikdə 15 nəfərin edam edilməsi ilə adını tarixə ən qara günlərdən biri kimi yazdırıb.

Ölkə tarixində dərin iz qoyan bu hadisədən otuz il sonra TBMM tərəfindən 1990-cı il aprelin 11-də qəbul edilən qanunla Adnan Menderes və onunla birlikdə edam edilənlərin günahsız olduqları öz təsdiqini tapıb. Türkiyə dövlətinin başında duran bu insanlar edam edilmədən əvvəl Mərmərə dənizində yerləşən adalar qrupunun bir hissəsi olan Yassı adada mühakimə olunublar. 2013-cü ildə adı “Demokratiya və Azadlıqlar Adası” olaraq dəyişdirilən adada 2015-ci ildən yenidənqurma işləri başlanıb. Ada 2020-ci il mayın 27-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə keçirilən rəsmi mərasimlə “Demokratiya və Azadlıqlar Adası” adı ilə yenidən açılıb.

Türkiyədə demokratiyanın rəmzinə çevrilən, yaşıllıqdan ibarət və yenidən qurulan bu adanın ərazisi 18 hektardır. Burada “Adnan Menderes” konqres mərkəzi, “27 May Tarix Yaylası” və “Demokratiya və insan haqları” muzeyləri, beynəlxalq toplantılar üçün salonlar, hotel, məscid, sərgi zalları, kitabxana, kafe və restoranlar inşa edilib. Adadda demokratiyanın rəmzi olan 24 metrlik mayak ucaldılıb. Türkiyənin demokratiya tarixində dərin iz qoyan bu dövlət çevrilişindən sonra ada çoxsaylı məhkəmə proseslərinin ünvanı olub. Belə ki, Türkiyə dövlətinin başında duran bu insanlar edam edilmədən əvvəl məhz bu adada mühakimə olunublar. Bu məhkəmələrdə ölkənin sabiq parlament sədri Refik Koraltan, TBMM sədr müavinləri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, Təqiqat Komissiyası sədri Ahmet Hamdi Sancar, komissiyanın üzvləri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, nazir Emin Kalafat, millət vəkilləri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman və Baş Qərargah Rəisi Rüştü Erdelhun barəsində səs çoxluğu ilə edam qərarları qəbul edilib. Aralarında sabiq nazirlər, deputatlar, Təqiqat Komissiyası üzvləri, İstanbul valisi və İstanbul bələdiyyəsi sədrinin də olduğu 31 təqsirləndirilən şəxsə ömürlük həbs cəzası verilib. Digər təqsirləndirilənlərin isə bəziləri həbsə məhkum edilir, bəziləri isə bəraət alırdı.

Bir çox xarici ölkə liderləri tərəfindən Cemal Gürselin rəhbərlik etdiyi MBK-yə edamların dayandırılması üçün dəfələrlə edilən müraciətdən sonra komitə Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan və Fatin Rüştü Zorlu istisna olmaqla, digərlərinin edam cəzasını əfv edib. Zorlu və Polatkan 1961-ci il sentyabrın 16-da səhərə yaxın edam ediliblər. Həmin gün uğursuz bir intihar cəhdi edən Adnan Menderes isə 1961-ci il sentyabrın 17-də İmralı adasında sağlamlıq müayinəsindən keçirilərək həkim heyətindən “sağlamdır” rəyi alınaraq edam olunub. Sadəcə ovaxtkı Türkiyə Prezidenti Celal Bayarın cəzası yaşına görə ömürlük həbslə əvəz olunub.

Türkiyədə baş vermiş 27 May çevrilişindən sonra edam edilən, lakin sonradan günahsız olduqları təsdiqlənən Adnan Menderes və digər dövlət rəsmilərinin xatirəsi hər il Demokratiya və Azadlıqlar Adasında yad edilir.

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:62
embedMənbə:https://azertag.az
archiveBu xəbər 27 May 2025 10:45 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Tramp 17 Patriotun Ukraynaya çatdırıldığını açıqladı

14 İyul 2025 22:13see150

Bu gün 40 dərəcə isti olacaq PROQNOZ

14 İyul 2025 07:30see129

Sirli cənnət in sakinləri qədim qayalarda yaşayır, şabalıd unundan çörək hazırlayırlar

14 İyul 2025 06:32see119

Ağstafa: “Suverenlik yolunun başlanğıcı”

14 İyul 2025 18:51see117

Kiyevdə polkovniki güllələyən azərbaycanlılar öldürülüblər FOTO/VİDEO

14 İyul 2025 12:56see117

Çimərlikdə batma təhlükəsi ilə üzləşən uşaq xilas olundu

15 İyul 2025 00:50see116

İlqar Mirzəyevin şəhidlik zirvəsinə ucaldığı gündür

14 İyul 2025 09:45see116

Dolların bahalaşması manata necə təsir edəcək? AÇIQLAMA

14 İyul 2025 18:51see116

Attestasiyadan keçməyən musiqi müəllimləri üçün xüsusi müsabiqə təşkil ediləcək

14 İyul 2025 14:10see115

Rusiya təbliğatının qəhrəmanı rusların onu döyməsindən şikayətlənib...

14 İyul 2025 21:39see113

Üçqat çempiondan Tur de Frans ın təşkilatçılarına etiraz

15 İyul 2025 00:59see113

“Milan” Modriçi açıqladı

14 İyul 2025 23:01see113

Alim Qasımov yenidən rep deməsi ilə gündəmdə Video

15 İyul 2025 10:54see112

Merilinin pasport fotosu bu qiymətə satıldı Fotolar

15 İyul 2025 00:27see112

18 yaşını xüsusi parti ilə qeyd edən Lamin Yamal hakim qarşısına çıxmalı olacaq

14 İyul 2025 08:49see112

Mərkəzi Asiya Avrasiyanın əsas regionuna çevrilir

15 İyul 2025 20:21see112

Səbail in yerli oyunçulardan ibarət 11 liy i məlumdur ADLAR

15 İyul 2025 17:49see111

Zelenski Kelloqla görüşdü

14 İyul 2025 16:20see110

Ukraynada polkovniki Azərbaycan vətəndaşları qətlə yetirib?

14 İyul 2025 10:28see109

Hansı atalar qız övladlarına daha çox qayğı göstərir?

15 İyul 2025 20:22see109
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri