30 saniyədə 3 min insanı udan əbədi qatil: 82 il əvvəlki Tokat zəlzələsi

Seysmik cəhətdən aktiv ölkə olan Türkiyədə bütün dövrlərdə insanların kütləvi ölümünə, böyük dağıntılara səbəb olan, ərazidəki şəhər, kənd, qəsəbələri yerlə yeksan edən dəhşətli zəlzələlər baş verib.

Adalet.az xəbər verir ki, bu gün həmin dəhşətli zəlzələlərdən birinin yaşandığı gündür. Beləki, 20 dekabr 1942-ci ildə Anadolu bölgəsinin Tokat vilayətinin Erbaa və Niksar qəsəbələrində 7 bal gücündə zəlzələ baş verdi. 30 saniyəlik təbii fəlakət nəticəsində minlərlə binaya ziyan dəydi, 3 minə yaxın insan həlak oldu.
Ərazisi demək olar ki, bütünlüklə qırılma xətləri üzərində olan Türkiyədə ən dəhşətli zəlzələlərdən hesab olunan Tokat zəlzələsindən sonra qəsəbələrin sakinləri uzun müddət özünə gələ, təlaşdan uzaqlaşa bilmədilər.
Bundan cəmi 3 il əvvəl - 26 dekabr 1939-cu ildə bölgənin ən böyük zəlzələsi Ərzincan şəhəri yaxınlığında baş verən zəlzələ tarixdə "Anadolu zəlzələsi" kimi tanınır. Rixter cədvəli üzrə 7.9 bal gücündə olan zəlzələ 57 saniyə davam etmiş və Ərzincanı darmadağın etmişdi. Zəlzələ Amasya, Tokat, Ordu, Sivas, Kırşehir, Ankara, Çanqırı, Kayseri şəhərlərində də hiss olunmuşdu. Qar və mənfi 30 dərəcəyə çatan şaxta insan tələfatının sayının çoxalmasına səbəb oldu. Nəticədə, təqribən, 17 min bina dağılmış, 100 min insan yaralanmış, rəsmi məlumatlara görə 33 min, qeyri-rəsmi məlumatlara görə isə 400 min insan həlak olmuşdu. Şahidlərin sözlərinə əsasən, 400 nəfər sakini olan bir kənddə yalnız 1 qız sağ qalmışdı.
Ümumiyyətlə, Ərzincan son min ildə təbii fəlakətlərin təsirindən 11 dəfə darmadağın olub. Bu hadisədən 3 il sonra baş verən sonra Tokat- Erbaa – Niksar zəzələsiəhali arasında böyük təlaş və çaxnaşma yaratmışdı.
Tokat- Erbaa- Niksar zəlzələdən özünə gəlməmiş anadolular aradan heç bir il ötməmiş bölgədə növbəti bir fəlakət - Tosya-Ladik zəlzələsi baş verdi. 1943-cü il noyabrın 27-də baş vermiş zəlzələ zamanı 10 mindən artıq ev uçdu, 7 mindən artıq insan tələf oldu. Bundan da 1 il sonra 1944-cü ildə 7,5 ballıq Bolu Gerededə növbəti dəfə dəhşət yaratdı. 3,959 insan həyatını itirir...

İzmit zəlzələsi maqnitudasına və nəticəsinə görə, XX əsrin ən qorxunc təbii fəlakəti hesab olundu. 17 avqust 1999-cu ildə Türkiyənin İzmit şəhərində baş verən 7,6 bal gücündə zəlzələ zamanı rəsmi məlumatlara görə, 18373 adam öldü, 48901 nəfər yaralandı, 500 min nəfər isə evsiz-eşiksiz qaldı, amma əksər mənbələr zəlzələ nəticəsində azı 40 min nəfərin dünyasını dəyişdiyi və bir o qədərinin də yaralandığı qənaətindədir.

Bundan əlavə, 120 min bina tamamilə dağılmışdı və onları yenidən bərpa etmək məqsədəuyğun hesab edilmədi. 50 min bina isə ciddi şəkildə zədələnmişdi. 2000 bina isə çökmüşdü. Zəlzələ nəticəsində Türkiyəyə 25 milyard dollar zərər dəydi.
Qeyd edək ki, haqqında yazdığımız bu zəlzələlər təkcə Anadolu ərazisindəki zəlzələlərin bir neçəsidir.
Amma bir gün Türkiyə ərazisində 7 bal gücündən artıq olan zəlzələlərin dəhşəti ilə bağlı məqaləmiz olacaq!

Əntiqə Rəşid