Alimlər vulkanların ən təhlükəli püskürmələrini proqnozlaşdırmağı öyrəndi

Bəzi vulkanlar, adətən püskürmədən əvvəl baş verən zəlzələlər və yer səthinin qalxması kimi xəbərdaredici siqnallar olmadan püskürə bilir. Bu cür "gizli” püskürmələr yaxınlıqda yerləşən yaşayış məntəqələri və hava nəqliyyatı üçün xüsusilə təhlükəlidir. İllinoys Universitetindən doktor Yuyu Linin rəhbərlik etdiyi alimlər qrupu bu qəfil hadisələri izah edən fiziki model təqdim edib. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, araşdırmanın nəticələri "Frontiers in Earth Science” jurnalında dərc olunub.

Tədqiqata əsasən, gizli püskürmələrə səbəb olan əsas amillərdən biri magmanın zəif axını və ətraf qayaların isti olmasıdır. İsti qayalar çatlamaya daha az meyilli olduğundan, adətən püskürmədən əvvəl müşahidə olunan seysmik siqnalların və deformasiyaların sayı azalır.

Tədqiqat göstərib ki, yüksək miqdarda magma axını nəzərəçarpacaq deformasiya və xəbərdaredici siqnallara səbəb olur, lakin az miqdarda magmanın kiçik kameraya axması "səssiz” püskürməyə gətirib çıxara bilər. Həmçinin, magmatik kameranı əhatə edən isti qayalar magmanın hərəkəti olsa belə, geofiziki siqnalları zəiflədir.

Model 2018-ci ildə Alyaskadakı Veniaminov vulkanının "gizli” püskürməsindən əvvəlki müşahidələr əsasında qurulub. Alimlər magmatik kameraların həcmi, forması və dərinliyi, magmanın axın sürəti və temperaturun təsiri kimi müxtəlif parametrləri sınaqdan keçiriblər.

Alimlər gələcəkdə bu cür vulkanların müşahidə effektivliyini artırmaq üçün meyllilik sensorları, optik lifli sensorlar, qaz monitorinqi və zəif siqnalları tutmaq üçün maşın öyrənməsi texnologiyalarından istifadə etməyi planlaşdırırlar.

Aydın