Alyaska çayları niyə narıncıya boyandı? Təbiətdə geridönməz dəyişikliklər

Alyaskanın Bruks silsiləsindəki çaylar və bulaqlar, əvvəllər şəffaf və içməli suya malik olduqları halda, indi çayın rəngini xatırladan bulanıq narıncı axıntıya çevrilib. 

Qaynarinfo Earth.com-a istinadən xəbər verir ki, suyun metal qoxusu var və daşların səthini narıncı rəngə boyayır. Alimlər bu fövqəladə dəyişikliyin səbəbini sənaye fəaliyyəti ilə deyil, qlobal istiləşmə nəticəsində əbədi donmuş torpağın əriməsi ilə izah edirlər.

Minilliklər boyu donmuş torpaq mineralları saxlayaraq onların təbiətə çıxmasının qarşısını alırdı. İndi isə istiləşmə ilə bu maneə dağılır, torpağa daxil olan su və oksigen sulfidlərlə zəngin süxurların kimyəvi reaksiyaya girməsinə səbəb olur. Bu zaman sulfidlərin oksidləşməsi nəticəsində kükürd turşusu əmələ gəlir və süxurlardan dəmir, alüminium, kadmium kimi metallar yuyularaq çaylara qarışır.

Mütəxəssislər bu prosesi "turş mədən axıntısına” bənzədirlər, fərq ondadır ki, burada heç bir mədən fəaliyyəti yoxdur – səbəb yalnız donmuş torpağın əriməsidir.

Ekoloji nəticələr:

* Dəmir suyun dibində narıncı çöküntü yaradır, suyun şəffaflığını azaldır, yosun və bitkilərin işıq almasını məhdudlaşdırır.

* Kadmium balıqların orqanlarında yığılaraq onların sağlamlığına və qidalanma zəncirindəki yırtıcılara zərər verə bilər.

* Balıq kürüləri oksigensiz qalaraq məhv ola bilər, həşəratların azalması isə bütün ekosistemin zəifləməsinə səbəb olur.

Kolorado Dövlət Universitetindən professor Devid Kuper deyib: "1976-cı ildən Bruks dağlarında işləyirəm, amma suyun kimyasında və landşaftda bu qədər sürətli dəyişiklik görməmişəm".

Alimlər bildirirlər ki, bu proses artıq dayandırıla bilməz. Çünki o başladıqdan sonra özü-özünü dəstəkləyir. Yeganə yol – donmuş torpağın yenidən bərkiməsi – isə qlobal istiləşmə şəraitində mümkün görünmür.

Mütəxəssislər icmaları və balıqçılıq təsərrüfatlarını hazırlıqlı olmağa çağırır: suyun monitorinqini genişləndirmək, balıqların kürüləmə yerlərini müəyyənləşdirmək və alternativ təsərrüfat üsullarına keçmək zəruridir.

Alim Tim Layons isə xəbərdarlıq edir: "Dünyada əl dəyməmiş çox az yer qalıb. Amma hətta buradakı çaylarda belə qlobal istiləşmənin izləri aydındır. Heç bir yer tam qorunmur".

Aydın