Icma.az
close
up
RU
Autizm riskində əsas ekoloji faktor havanın çirklənməsi ola bilər TƏDQİQAT AZƏRTAC

Autizm riskində əsas ekoloji faktor havanın çirklənməsi ola bilər TƏDQİQAT AZƏRTAC

Azertag saytından əldə olunan məlumata görə, Icma.az məlumat yayır.

Bakı, 15 noyabr, AZƏRTAC

Son elmi tədqiqatların nəticələri göstərir ki, havanın çirklənməsi autizm spektri pozğunluğu (ASD) riskində ekoloji faktor kimi rol oynayır.

AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, “Brain Medicine” jurnalında dərc edilən bir araşdırmada alimlər bu barədə məlumat veriblər.

Elm adamları qeyd ediblər ki, havanın çirklənməsi, genetik və ətraf mühit təsirlərinin qarşılıqlı təsirini gücləndirərək neyroinkişafa zərərli təsir göstərə bilər. Hava çirkləndiriciləri arasında xüsusilə incə hissəciklər (PM2,5 və PM10), kükürd dioksid (SO₂), azot oksidi (NO), azot dioksidi (NO₂) və ozon (O₃) autizmin yaranma riskində böyük rol oynayır. Bu çirkləndiricilər orqanizmdə oksidləşdirici stressə, neyroiltihaba və neyrotransmitter sistemində pozulmalara səbəb olur. Hamilə qadınlar və gənc uşaqlar, beynin həssas inkişaf mərhələlərinə görə daha yüksək risk altındadırlar.

Araşdırmalar göstərir ki, PM2,5 və PM10 kimi incə hissəciklər nəfəs yolu ilə orqanizmə daxil olaraq qan dövranına keçir və hətta plasenta maneəsini aşa bilər. Bu hissəciklərin prenatal mərhələdə məruz qalınması, xüsusilə hamiləliyin erkən dövründə ASD riskini artıra bilər.

Avtomobil emissiyaları və sənaye yanacaqları nəticəsində yaranan NO və NO₂ də autizm riski ilə əlaqələndirilib. Həmçinin O₃ (ozon) xüsusilə PM2,5 ilə birləşdikdə, inkişaf edən beyinə oksidləşdirici təsir göstərərək neyroinkişaf pozğunluqlarına səbəb ola bilər.

SO₂ və bəzi uçucu üzvi birləşmələr də hamilə qadınlarda və gənc uşaqlarda ASD riskini artıra bilər. Çirkləndiricilərin beyinə təsiri bir neçə mexanizm vasitəsilə baş verir: neyroiltihab, oksidləşdirici stress, epigenetik dəyişikliklər və endokrin sistemin pozulması. Xroniki iltihab və neyrotransmitter balanssızlıqları ASD riskini artıran əsas faktorlardan biridir.

Ümumiyyətlə, havanın çirklənməsinin ASD riskini artırdığı bu tədqiqatla bir daha vurğulanıb. Elm adamları, bu əlaqəni daha yaxşı anlamaq və profilaktik tədbirlər hazırlamaq üçün əlavə tədqiqatların vacibliyini qeyd edirlər. Hamiləlik və erkən uşaqlıq kimi həssas dövrlərdə havanın keyfiyyətinin artırılması ASD riskini azaltmağa kömək edə bilər.

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:78
embedMənbə:https://azertag.az
archiveBu xəbər 16 Noyabr 2024 06:11 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see264

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see236

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see180

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see176

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see170

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see169

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see154

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see136

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see133

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see132

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see131

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see128

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see127

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see127

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see126

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see126

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see126

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see126

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see125

Ferhat Göçer Bakıda!

18 Oktyabr 2025 17:07see123
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri