Azərbaycan ABŞ Münasibətləri: Strateji Yanaşma və Qlobal Çağırışlar Fonunda Yeni Perspektivlər

2025-ci ilin 9 aprel tarixində ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” adlı beynəlxalq forumda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin səsləndirdiyi bir sıra fikirlər, xüsusilə də “Biz dünyanın ən güclü ölkəsi olan ABŞ ilə hər zaman yaxşı münasibətlərimizin olmasını istəmişik” bəyanatı, Azərbaycanın beynəlxalq siyasətdə tutduğu mövqe və prioritetlərini bir daha ortaya qoydu. Bu fikir sadəcə diplomatik ritorika deyil, eyni zamanda ölkəmizin müstəqillik qazandığı gündən bəri apardığı xarici siyasət kursunun davamlı və düşünülmüş şəkildə həyata keçirildiyini göstərir.

Azərbaycan, yerləşdiyi geosiyasi mövqe baxımından tarixən bir çox güc mərkəzlərinin maraq dairəsində olub. Bu reallığı nəzərə alaraq, ölkəmiz müstəqilliyini bərpa etdiyi gündən etibarən beynəlxalq arenada balanslı, çoxşaxəli və praqmatik xarici siyasət yürütmək yolunu seçib. Bu siyasətin əsas sütunlarından biri isə ABŞ-la münasibətlərin qurulması və inkişaf etdirilməsidir.

ABŞ – dünyanın ən güclü iqtisadiyyatı, hərbi qüdrəti və
qlobal təsir imkanlarına malik bir dövlətdir. Belə bir güclə sağlam, qarşılıqlı hörmətə və maraqlara əsaslanan münasibətlərin qurulması, hər bir ölkə üçün vacibdir.

Azərbaycan bu zərurəti vaxtında dərk etmiş və ABŞ-la strateji tərəfdaşlıq istiqamətində addımlar atmışdır.
Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu münasibətlərin əsasını qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlıq
təşkil edir.

İlk növbədə, enerji təhlükəsizliyi sahəsində Azərbaycan-ABŞ münasibətləri xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Xəzər dənizinin zəngin neft və qaz ehtiyatlarının dünya bazarlarına çıxarılması layihələrində ABŞ şirkətlərinin – xüsusilə də “ExxonMobil”, “Chevron” kimi nəhənglərin iştirak etməsi, iki ölkə arasında əməkdaşlığın dərinləşməsinə təkan verdi. Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) və
digər enerji kəmərləri layihələri ABŞ tərəfindən daim dəstəklənmişdir və bu, Azərbaycanın enerji müstəqilliyini və Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin edən mühüm addım oldu. Bundan əlavə, ABŞ Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır və onun beynəlxalq hüquq çərçivəsindəki haqlı mövqeyini
dəstəkləyir. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra regionda
yaranmış yeni reallıqlar fonunda ABŞ-ın Cənubi Qafqazda sabitliyin və davamlı sülhün təmin olunmasına maraqlı olması, Azərbaycanla bu sahədə əməkdaşlıq üçün geniş
imkanlar yaradır.

Prezident İlham Əliyevin çıxışında yer alan fikirlər həm də yeni dünya düzənində Azərbaycanın necə bir mövqe tutmaq istədiyinin göstəricisidir. Yeni dünya nizamı dedikdə, qlobal güc balanslarının dəyişdiyi, çoxqütblülüyə doğru irəliləyən, milli maraqların və beynəlxalq əməkdaşlığın qarşılıqlı
şəkildə uzlaşdırıldığı bir sistem nəzərdə tutulur. Bu yeni
nizamda Azərbaycan öz sözünü deməyə, təşəbbüslərlə çıxış
etməyə və beynəlxalq dialoqda fəal iştirak etməyə çalışır. Belə bir şəraitdə, ABŞ-la münasibətlərin inkişafı Azərbaycanın qlobal arenada nüfuzunun daha da artmasına
xidmət edir.

ABŞ-la əməkdaşlığın digər vacib sahəsi isə təhlükəsizlik və terrorizmlə mübarizədir. Azərbaycan, 2001-ci ildən bəri qlobal terrorizmə qarşı mübarizədə ABŞ-ın tərəfdaşı olmuş, Əfqanıstanda koalisiya qüvvələrinin tərkibində iştirak etmiş, regionda sabitliyin qorunması istiqamətində mühüm rol oynamışdır. Bu əməkdaşlıq iki ölkə arasında strateji qarşılıqlı etimadın formalaşmasına səbəb olmuşdur. Təhsil, mədəniyyət və insan hüquqları sahəsində də Azərbaycan-ABŞ münasibətləri müxtəlif proqram və layihələrlə dəstəklənir. ADA Universiteti də daxil olmaqla bir sıra təhsil ocaqları ABŞ universitetləri ilə əməkdaşlıq
edir, tələbə mübadilə proqramları və birgə tədqiqat layihələri həyata keçirilir. Bu, xalqlar arasında mədəni körpülərin qurulmasına və gələcək nəsillər arasında dostluğun inkişafına səbəb olur. Nəticə etibarilə, Prezident İlham Əliyevin “Biz dünyanın ən güclü ölkəsi olan ABŞ ilə hər zaman yaxşı münasibətlərimizin olmasını istəmişik” fikri sadəcə
diplomatik jest deyil, Azərbaycanın çoxillik dövlət strategiyasının, müstəqil xarici siyasət xəttinin və sülhə, sabitliyə, əməkdaşlığa sadiqliyinin ifadəsidir. Bu münasibətlərin davamlı inkişafı həm regional, həm də qlobal təhlükəsizlik və rifah baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın gələcəyə baxan, milli maraqlara əsaslanan və qlobal reallıqları nəzərə alan siyasəti fonunda ABŞ-la əməkdaşlıq daha da genişlənəcək və hər iki tərəf üçün faydalı nəticələr verəcəkdir.

Ramil Mirzəyev,

YAP Xətai rayon təşkilatının sədri