Azərbaycanda bundan sonra qohum evlilikləri gizli olacaq?

Bu gündən etibarən Azərbaycanda nikahın bağlanmasına mane olan halların siyahısı genişləndirilir. Bu, Ailə Məcəlləsinə edilən dəyişiklikdə öz əksini tapıb.

Ailə Məcəlləsinin 12-ci maddəsinə edilən dəyişikliyə əsasən, ümumi bioloji babası və ya nənəsi olan əmioğlu ilə əmiqızı, xalaoğlu ilə xalaqızı, bibioğlu ilə dayıqızı, bibiqızı ilə dayıoğlu, həmçinin əmi ilə onun qardaşı qızı, dayı ilə onun bacısı qızı, bibi ilə onun qardaşı oğlu və xala ilə onun bacısı oğlu arasında nikahın bağlanmasına icazə verilməyəcək.

Qeyd edək ki, bir gün əvvəl Ədliyyə Nazirliyi qohum nikahlarının qarşısının necə alınacağına aydınlıq gətirib. Nikaha daxil olmaq istəyən şəxslər arasında qohumluq münasibətlərinin olub-olmaması Ədliyyə Nazirliyinin informasiya sistemi vasitəsilə qeydiyyat şöbəsi, konsulluq idarəsi və ya icra hakimiyyəti nümayəndəsinin vəzifəli şəxsi tərəfindən yoxlanılacaq. Əgər sistem vasitəsilə bu məlumatları əldə etmək mümkün olmazsa, nikaha daxil olmaq istəyən şəxslər və onların valideynlərinin doğum haqqında şəhadətnamələrinin surətləri nikah ərizəsinə əlavə edilməlidir. Həmin sənədlərin təqdim olunması mümkün olmadıqda, qohumluq əlaqələrinin müəyyənləşdirilməsi üçün əlavə sənədlər tələb oluna bilər. Yoxlama nəticəsində yuxarıda qeyd olunan qohumluq əlaqəsi təsdiqini taparsa, qeydiyyat orqanı həmin şəxslərin nikahını rəsmiləşdirməyəcək.

Bəs yeni qərarın qəbulu ilə Azərbaycanda vətəndaş nikahları və dini kəbinlərin sayı arta bilərmi?

Mövzu ilə bağlı sosioloq Üzeyir Şəfiyev Bakupost.az - a açıqlamasında bildirib ki, yeni qərar gözlənilən idi və dünya təcrübəsi əsasında formalaşıb:

“Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının verdiyi məlumatlara əsasən, aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olurdu ki, ümumiyyətlə, yaxın qohumlar arasında nikah münasibətləri irsi qan xəstəliklərinə gətirib çıxarır və bu da sağlam cəmiyyəti təhdid edir. Əslində dünyanın bir çox ölkəsində bu qanun mövcuddur. Hətta Azərbaycan ictimaiyyətində də bununla bağlı birmənalı fikir yox idi. Bir qisim insan belə hesab edirdi ki, bu, ailə qurarkən insanların seçim azadlığını məhdudlaşdıra bilər. Amma dövlətin əsas götürdüyü məsələ cəmiyyətin genofond sağlamlığı oldu. Məhz buna görə bu qərar verildi və yaxın qohumlar arasında nikah münasibətlərinin qarşısını alan qanun qüvvəyə mindi. Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsində də bununla bağlı dəyişikliklər olmuşdu. Bildiyiniz kimi, nikahdan əvvəl qan testlərinin verilməsi ilə bağlı 12–13-cü maddələrə əlavələr olunmuşdu”.

Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycanda xüsusilə regionlarda və kənd yerlərində qohum evliliklərinə meyl güclü olub:

“Hərçənd insanların təhsil alması, mədəniyyət səviyyəsinin yüksəlməsi qohum evliliklərinin sayında xeyli azalmaya səbəb olmuşdu və hesab edirəm ki, bu nəticə də statistika ilə təsdiqini tapır. Belə ki, qohum evliliklərinin sayında azalma müşahidə olunurdu. Demək, təbliğat və təşviqat işləri öz nəticəsini vermişdi. Ancaq düşünürəm ki, bununla bağlı ayrıca bir qanunun qəbulu vacib idi. Nə yaxşı ki, bu qanun qəbul olundu”.

Üzeyir Şəfiyev qeyd edib ki, vətəndaş nikahlarının və dini kəbinlərin artmasının qarşısını almaq üçün əlavə tədbirlər görülməlidir:

“Məsələn, çox yaxşı olardı ki, Azərbaycanda nikah müqaviləsi icbari xarakter daşısın. Çünki yaxın qohumlar arasında nikah münasibətlərinin qadağan olunması insanları vətəndaş nikahına və dini kəbinə meyilləndirə bilər. İnsanlar bu barədə məlumatsızdırlar. Bilmirlər ki, dini kəbinlə qurulan münasibətlər rəsmi ailə sayılmır və yaxud vətəndaş nikahı ilə yaranan münasibətlər ailə münasibətləri hesab edilmir. Bu halda doğulacaq uşaqların sənədləşdirilməsi və digər hüquqi məsələlərdə problemlər yarana bilər. Hətta ailə boşandığı təqdirdə azyaşlı uşağın kimdə qalması və mülkiyyət münasibətlərinin tənzimlənməsi ilə bağlı çətinliklər ola bilər. Ona görə nikah müqaviləsi mütləq olmalıdır və icbari xarakter daşımalıdır. Hazırda bu, könüllüdür, amma çox yaxşı olardı ki, məcburi olsun. Bundan başqa, təkcə qanunun qəbul edilməsi kifayət deyil, paralel olaraq hüquqi maarifləndirmə işləri də aparılmalıdır ki, insanlar məlumatlı olsunlar və belə addımlar atmasınlar. Qanun bir qədər də təkmilləşdirilməlidir. Yəni nikah müqaviləsi icbari xarakter daşımalıdır".

Ekspert həmçinin din xadimlərinin də bu məsələdə məsuliyyət daşıdığını bildirib:

“Din xadimləri də bilməlidirlər ki, nikah müqaviləsi bağlanmayıbsa, dini kəbin bağlana bilməz və bu halda dini kəbinlə qurulan münasibətlər ailə münasibətləri sayılmır. Bununla bağlı həmin din xadimləri hüquqi məsuliyyətə cəlb oluna bilərlər. Bilməlidirlər ki, bu, yolverilməzdir. Güman edirəm ki, qanunla yanaşı, sosial maarifləndirmə tədbirləri KİV-lər vasitəsilə həyata keçirilsə, insanlar məlumatlanacaq və bu cür addımlardan çəkinəcəklər".