Bakının memarlıq irsi araşdırması nüfuzlu nəşrdə KONKRET

Bakı şəhərinin qədim memarlıq irsinə dair geniş araşdırma nüfuzlu beynəlxalq elmi nəşrdə işıq üzü görüb. Belə ki, UNESCO-nun 2025-ci il üçün nəşr etdiyi “Architecture, Monuments and Urbanism” adlı beynəlxalq elmi toplunun ikinci hissəsində Türk Akademiyasının prezidenti, akademik Şahin Mustafayevin və tanınmış azərbaycanlı tədqiqatçı, professor Cəfər Qiyasinin birgə müəllif olduğu məqalə dərc olunub.

KONKRET.az-ın Mərkəzi Asiya ölkələri üzrə bürosunun verdiyi xəbərə görə, “The Walled City of Baku, Azerbaijan” (“Azərbaycanın qala şəhəri Bakı”) adlı məqalə paytaxtın qədim və orta əsrlərə aid tarixini, memarlıq irsini və şəhərsalma təkamülünü əhatə edir. Araşdırmada Bakının ən qədim məskunlaşma izlərindən və şəhərin Roma mənbələrində qeyd olunmasından başlayaraq Şirvanşahlar dövrünün tikinti genişlənməsi və sonrakı mərhələlərə qədər uzanan memarlıq inkişaf xətti təhlil olunur.

Məqalədə qeyd edilir ki, Azərbaycan Respublikasının paytaxtı və Xəzər dənizinin ən böyük limanı olan Bakının tarixi taleyi hər zaman Xəzərlə sıx bağlı olub. Abşeron yarımadasının zəngin neft-qaz ehtiyatları, yeraltı qaz sızmaları və onların alovlanması əsrlər boyu şəhərə xüsusi sakral məna verib və qədim dövrlərdə odu ali qüvvə hesab edən insanlar üçün Baku müqəddəs məkan kimi dəyərləndirilib.

Həmçinin vurğulanır ki, Bakının formalaşması və inkişafı ən qədim dövrlərdən etibarən Azərbaycan ərazisindən keçən quru və dəniz ticarət yolları ilə sıx bağlı olub. Şəhər tarixi İpək Yolunun əsas istiqamətlərindən biri üzərində yerləşdiyinə görə, onun memarlıq və şəhərsalma inkişafı müxtəlif iqtisadi mərhələlərin izlərini daşıyır.

Məqalədə İçərişəhərin UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş tarixi mərkəzin — şəhərsalma strukturu, daş tikinti üsulları, planlaşma həlləri və dekorativ elementləri ətraflı şəkildə təhlil edilir. Tədqiqat həmçinin Bakının memarlığının Xəzər sahilyanı mühiti, ticarət, sənətkarlıq və neft hasilatı kimi amillərlə qarşılıqlı təsirini araşdırır.

Əsərdə Qafqaz və türk dünyasının mədəniyyətlərinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində formalaşmış özünəməxsus Bakı memarlıq ənənəsi xüsusi olaraq vurğulanır. Araşdırma sübut edir ki, şəhərin memarlıq simasında yerli Azərbaycan üslubu, islam ornamentikası, fars memarlıq kompozisiyaları, osmanlı istehkam elementləri və daha sonrakı Avropa təsirləri harmonik şəkildə birləşib.

Məqalə arxeoloji tapıntılar, yazılı mənbələr və tarixi plan-sxemlər əsasında hazırlanıb.

Aşağıdakı keçid vasitəsilə məqalənin tam versiyası ilə tanış ola bilərsiniz.

https://www.academia.edu/129418366/The_Walled_City_of_Baku_Azerbaijan

İldırım Musayev,

KONKRET.az-ın Mərkəzi Asiya bürosu