Barmaqlarımızın yaranma sirri alimləri şoka saldı

Elm adamları barmaqların mənşəyinin sirrinin həlli qarşısında məəttəl qalıb.

“Medicina” xəbər verir ki, Beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu quru heyvanlarında barmaqların mənşəyi ilə bağlı gözlənilməz açıqlama edib. Onların görünüşü bilavasitə balıq üzgəcləri ilə bağlı deyil, ilkin olaraq həzm, ifrazat və reproduktiv sistemlərin birləşdiyi orqanın “məqsədinin dəyişdirilməsi” ilə bağlıdır.

Təxminən 380 milyon il əvvəl müasir balıqların əcdadları torpaqları koloniyalaşdırmağa başladılar. Təkamül biologiyasının əsas suallarından biri də barmaqlı əzaların necə meydana gəldiyidir: bunlar üzgəclərin modifikasiyasıdır, yoxsa tamamilə yeni bir quruluşdur?

Bu suala cavab vermək üçün elm adamları təkcə genlərin özlərini deyil, həm də DNT-nin kodlaşdırılmayan genlərin işə salınmasını və söndürülməsini tənzimləyən tənzimləyici landşaftları da öyrəndilər.

Tədqiqatçılar siçanların və balıqların genomlarını müqayisə edərək, məməlilərdə barmaqların inkişafı ilə bağlı ümumi bölgə tapıblar. Balıqlarda CRISPR/Cas9 texnologiyası ilə bu bölgə silindikdə genlər üzgəclərdə deyil, kloakada işləməyi dayandırdı.

"Kloaka və barmaqlar arasında ümumi cəhət ondan ibarətdir ki, onlar həmişə uclarda - istər həzm traktının sonunda, istərsə də əzanın sonunda yerləşirlər. Təkamül sadəcə olaraq mövcud mexanizmdən yeni kontekstdə istifadə etdi", - deyə bioloq Aurelie Hintermann izah etdi.

Söhbət bədənin struktur planını təyin edən bədənin "memarları" adlanan Hox genlərinin fəaliyyətini tənzimləyən tənzimləyici landşaftlardan gedir.

"Bu, təkamülün necə işlədiyinin bariz nümunəsidir: yeni köhnədən doğulur. Barmaqlar üçün yeni bir tənzimləmə mexanizmi yaratmaq əvəzinə, təbiət mövcud olanı dəyişdirdi."

Aygün Musayeva