“Dəyişikliklər uşaqların məktəbə maraqla gəlməsini təmin edir“ EKSPERT DANIŞDI

“Son illərdə təhsildə tətbiq olunan yeniliklər ümumi keyfiyyətə təsir edən mühüm faktor kimi çıxış edir. Elm və Təhsil Nazirliyi islahatlarını sadəcə forma dəyişiklikləri üzərində deyil, məzmun, metodologiya və idarəetmə üzərində qurmağa çalışır. “Təhsil haqqında” Qanunun 5-ci maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur ki, dövlət siyasətinin əsas prinsiplərindən biri təhsilin keyfiyyətini beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaqdır. Bu baxımdan həyata keçirilən yeniliklər, məsələn, müəllimlərin sertifikasiyası, elektron jurnal sistemi, təmayülləşmə və məktəb avtobuslarının tətbiqi yalnız inzibati qərarlar deyil, təhsilin keyfiyyətinə hədəflənmiş sistemli yanaşmalardır”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.

O bildirib ki, statistik məlumatlar göstərir ki, sertifikasiyada iştirak edən müəllimlərin 68 faizi minimum keçid balını toplamağı bacarıb: “Bu, bir tərəfdən müəllimlərin peşəkarlığının müəyyən səviyyədə olduğunu göstərir, digər tərəfdən isə onların daha da inkişaf etdirilməsinin zəruriliyini ortaya qoyur. PISA 2022 nəticələrinə görə isə Azərbaycan şagirdlərinin riyaziyyat üzrə orta göstəricisi 405 bal olub ki, bu da OECD ölkələrinin ortasından təxminən 70 bal aşağıdır. Bu fakt sübut edir ki, tətbiq olunan yeniliklər nəticə versə də, hələ də daha çox məzmun və metodoloji dəyişikliklərə ehtiyac var.

Müsbət tərəflərdən biri odur ki, yeni sistemlər şagirdlərin məktəbə marağını artırır, repetitorluğun qarşısını almağa xidmət edir və valideynlərin əlavə xərclərini azaldır. Elektron jurnallar valideyn-məktəb münasibətlərində şəffaflıq yaradır, sertifikasiya isə müəllimləri daim öz üzərində işləməyə sövq edir. Təmayülləşmə proqramları şagirdlərə gələcək ixtisas seçimində kömək edir, məktəb avtobusları isə təhlükəsizlik və əlçatanlıq baxımından böyük üstünlüklər gətirir. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu addımları müsbət qiymətləndirilməlidir, çünki bu islahatlar təhsil sistemini həm sosial baxımdan daha ədalətli, həm də pedaqoji baxımdan daha keyfiyyətli edir.

Mənfi tərəflər kimi bəzi yeniliklərin infrastruktur təminatı olmadan tətbiq edilməsi göstərilə bilər. Məsələn, elektron dərsliklərin geniş tətbiqi üçün bütün məktəblər internet və texnologiya ilə təmin olunmayıb. Sertifikasiya müəllimlərin keyfiyyətini artırsa da, dərs saatlarının bölünməsi məsələsində sosial narazılıq doğurur. Təmayülləşmə proqramlarının isə yalnız müəyyən şəhərlərdə tətbiqi bölgələrarası fərqləri qismən qoruyur.

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, Finlandiya kurikulum islahatları ilə şagirdlərdə tənqidi düşünmə və yaradıcılıq bacarıqlarını inkişaf etdirməyə xüsusi diqqət yetirir. Estoniya rəqəmsal məktəb modelində hər bir şagirdə elektron resurslara çıxış imkanı yaradır və nəticədə PISA testlərində ən yüksək yerlərdə qərar tutur. Sinqapur STEM və rəqəmsal savadlılıq sahəsində tətbiq etdiyi yeniliklərlə gəncləri əmək bazarına uyğunlaşdırır. Azərbaycanın tətbiq etdiyi yeniliklər bu ölkələrin təcrübəsinə yaxınlaşmaq istiqamətində mühüm addımlar olsa da, daha çox məzmunun yenilənməsi və rəqəmsal transformasiya sahəsində genişlənməlidir.

Müqayisə göstərir ki, indiyə qədər ənənəvi yanaşma daha çox faktların əzbərlənməsinə, imtahana hazırlığa xidmət edirdi. Yeni islahatlar isə bacarıq əsaslı tədrisə, şagirdin maraq və meyillərinə yönəlmiş fərdi inkişafına imkan yaradır. Bu dəyişikliklər uşaqların məktəbə maraqla gəlməsini təmin edir, müəllimləri isə daha savadlı və hazırlıqlı olmağa məcbur edir.

Hesab edirəm ki, təhsildə tətbiq olunan yeniliklər keyfiyyətə bilavasitə təsir edir, amma daha çox məzmun dəyişikliyinə, müəllimlərin davamlı inkişafına, məktəblərin texnoloji təminatına və şagirdlərdə XXI əsr bacarıqlarının formalaşdırılmasına ehtiyac var. Elm və Təhsil Nazirliyinin atdığı addımlar əsaslandırılmış və müsbət qiymətləndirilməlidir, çünki bu islahatlar repetitorluğun təsirini azaldır, uşaqların məktəbə marağını gücləndirir, savadlı müəllimlərin prosesdə rolunu artırır və nəticə etibarilə təhsilin inkişafını təmin edir”.