Dilçi alim: “Əgər ölkə başçısı dilimizin qorunması ilə bağlı bir çağırış edibsə…”

Azərbaycan dilinin qorunması istiqamətində dövlət səviyyəsində bir sıra tədbirlər həyata keçirilib. 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illik yubiley yığıncağında çıxışı zamanı Prezident İlham Əliyev bu barədə bir sıra məsələlərə toxunub:

“On il bundan əvvəl mən bu kürsüdən, eyni zamanda, Azərbaycan dili haqqında danışmışdım, öz narahatlığımı ifadə etmişdim. Deyə bilərəm ki, son 10 il ərzində bu istiqamətdə lazımi addımlar atılıb.  Ancaq desəm ki, vəziyyət məni tam qane edir, əlbəttə ki, səmimi olmaram. Azərbaycan dili çox zəngin dildir. Bu gün 50 milyondan çox insan üçün Azərbaycan dili ana dilidir. Ancaq təmiz, saf, ədəbi Azərbaycan dilinin qoruyucuları bizik - müstəqil Azərbaycan dövləti. 

Mən azərbaycanlıların yaşadıqları müxtəlif bölgələrdə vəziyyətlə müntəzəm surətdə olaraq tanış oluram, diqqətdə saxlayıram, lazımi tədbirlər görürəm. Görürəm ki, bəzi yerlərdə bizim ədəbi dilimiz digər ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılar arasında itirilir. Daha çox məişət dili kimi istifadə olunur, xarici kəlmələrlə dolu olur”. 

Prezident bildirib ki, dilimizi qorumasaq, dilimizi təmiz, saf saxlamasaq, onda yavaş-yavaş dilimizi itirə bilərik:

“Hər bir millət, hər bir xalq üçün onun Ana dili onun milli mənsubiyyətinin əsas amilidir və bu istiqamətdə bütün ictimai fəallar, bütün ictimaiyyət bir nöqtəyə vurmalıdır. Bizim dilimiz qədimdir. Yenə də deyirəm, 50 milyondan çox insan üçün Ana dilidir, çox zəngindir və xarici kəlmələrə ehtiyac da yoxdur. 

Düzdür, beynəlxalq leksikon var və hər birimiz bu leksikondan istifadə edirik. Amma əgər Azərbaycan dilində əzəli bir kəlmə varsa, başqa dildən kəlməni gətirib əvəzləmək nə məqsəd daşıyır? Bu, ya səhvdir, ya təxribatdır. Hər ikisi də qəbuledilməzdir". 

Ölkə başçısı bildirib ki, Azərbaycan dilinin saflığının qorunması hər bir Azərbaycan vətəndaşının işi olmalıdır: 

“Yəni, dövlət, alimlər, dilçilər, yazıçılar, şairlər, jurnalistlər, siyasətlə məşğul olanlar bu məsələyə çox böyük diqqət verməlidirlər. Yenə də deyirəm, 10 il bundan əvvəl mən bu məsələni qaldırmışdım. Çünki bu, məni narahat edirdi. On il ərzində lazımi tədbirlər görüldü ki, biz dilimizi kənar kəlmələrdən qoruya bilək. 

Amma yenə də oradan-buradan eşidirəm, - həm televiziyalarda, həm yazılı mediada, həm bəzi insanların çıxışlarında, - buna heç bir gərək yoxdur. Yəni biz xalq kimi, millət kimi öz dilimizi qorumasaq, onda yavaş-yavaş bizim milli kimliyimiz də sarsıla bilər. 

Əminəm ki, mənim sözlərim hər kəsə çatacaq və özüm də daim bu məsələ ilə bağlı məşğul olacağam, izləyəcəyəm, lazımi tədbirlər görəcəyəm. Azərbaycan alimlərindən də bax, bu məsələyə də öz münasibətini və dəstəyini göstərmək çağırışını edirəm". 

Ölkə başçısının Azərbaycan dilinin qorunması istiqamətində fikirləri ziyalılar tərəfindən də müsbət qiymətləndirilir. Filologiya elmləri doktoru, dilçi alim Elçin İbrahimov “Cebheinfo.az”-a bildirib ki, ölkə başçısı da qeyd etdiyi kimi, Azərbaycanda dilimizin qorunması istiqamətində bir sıra sərəncamlar da olub: 

““Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam, “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Prezidentin Fərmanını buna misal göstərmək olar.

Ümumiyyətlə, dillə bağlı dövlətin hər zaman siyasəti olub. Dilin saflığının qorunması dövlətin prioritet istiqamətlərindən biridir. Bir müddət öncə belə bir məlumat yayılmışdı ki, əcnəbi, alınma sözləri istifadə edənlər cərimələnəcəklər. Bu, cəmiyyətdə ciddi bir rezonans yaratdı. Bunun necə tənzimlənəcəyi, Azərbaycan dilinin qaydalarını pozanları kimin və necə cərimələcəyi rezonans yaratmışdı. 

Bu şəkildə tənzimləmələrlə dili qorumaq olmaz. Dilin tənzimlənməsi üçün gərək vətəndaşın özünün fərdi məsuliyyəti olsun. Əgər bu gün Azərbaycan dilinin qaydaları varsa, o qaydalar çərçivəsində danışmalıyıq. Biz gərək dilimizi ciddi şəkildə qoruyaq. Əgər ölkə başçısı bu gün dilimizin qorunması ilə bağlı bir çağırış edibsə, elm adamları da buna dəstək verməlidir, biz buna diqqətlə yanaşmalıyıq”. 

Həmsöhbətimiz bildirib ki, dövlət öz üzərinə düşəni edir:

“Bu gün elm adamları, alimlər, universitet müəllimlərinin üzərinə çox iş düşür. Dilin qorunmasına orta məktəbdən başlamalıyıq, Azərbaycan dilində səlis danışmaq, qaydalardan düzgün istifadə etmək lazımdır. 

Mənim şəxsi yanaşmam da var ki, dildən daha çox istifadə etmək üçün mütaliəni də inkişaf etdirmək lazımdır. Çox sayda Azərbaycan dilli klassiklərin əsərlərini, ümumiyyətlə, kitabları çox oxumalıyıq. 

Dilimiz yalnız düzgün danışmaqdan ibarət deyil, onun düzgün yazılma tərəfləri, orfoepiya, orfoqrafiyası, qrammatik normaları da var. Bunlara da tabe olmalıyıq. Cəmiyyətin hər bir təbəqəsinin burada bir öhdəliyi var. Amma elm adamları, xüsusilə də orta məktəb müəllimlərinin daha çox öhdəliyi var. 

Çünki ilk yazını, ilk sözləri məktəbdə öyrənirik. Hamı ali təhsil almır, ancaq dildən hamı istifadə edir. Ona görə də mətbuat orqanları, sosial şəbəkələr, televiziyada çalışan jurnalistlərimizin çıxışları mükəmməl olmalıdır. 

Çünki ucqar dağ kəndində yaşayan insanlarımız belə, televiziyanın qarşısında əyləşir, orada alınma, loru sözlər, bayağı ifadələrdən çox istifadə olunmamalıdır. Azərbaycan ədəbi dilinin qaydalarını səlis bilən, onu düzgün istifadə edən insanlar efirdə çıxış etməlidirlər ki, bu çıxışlar ona qulaq asanların nitqinin formalaşmasına təsir etsin”. 

Nigar Abdullayeva 
“Cebheinfo.az”

Açar sözlər: Dilçi alim ölkə başçısı

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin