Dünyanın diqqəti İstanbulda

Zelenski Putini gözləyəcək

Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski ABŞ lideri Donald Trampa Putinlə birbaşa danışıqlara hazır olduğunu bildirib. Məlumata görə, Zelenski və Avropa liderləri Trampa atəşkəs razılaşması əldə olunarsa, Ukraynanın Rusiya ilə birbaşa sülh danışıqlarına başlamağa hazır olduğunu deyiblər. Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski sosial şəbəkədə yazıb ki, rusların nəhayət müharibəni bitirmək barədə düşünməsi yaxşı əlamətdir. Rusiya danışıqlar başlamazdan əvvəl atəşi dayandırarsa, mayın 15-də İstanbulda Putinlə şəxsən görüşə hazıram: "Biz atəşkəs gözləyirik - tam və davamlı, diplomatiya üçün lazımi zəmin yaradacaq... Mən şəxsən Putini bu gün Türkiyədə gözləyəcəm. Ümid edirəm ki, ruslar bu dəfə səbəblər axtarmayacaqlar".

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin də danışıqlara razı olduğunu deyib. O, Ukraynaya mayın 15-də ilkin şərt olmadan birbaşa danışıqları İstanbulda bərpa etməyi təklif edib.

Amma Ukraynanın xarici işlər naziri Andrey Sibiqa X şəbəkəsində yazıb ki, Vladimir Putinin Vladimir Zelenski ilə danışıqlar üçün İstanbula gəlməsi ehtimalı çox aşağıdır.

Belə ki, o, Ukrayna prezidentinin Türkiyəyə səfər edəcəyini və Rusiya lideri ilə birbaşa danışıqlar aparmağı təklif edən mesajını paylaşıb: "Əsl lider belə edir. Heç kimin və heç nəyin arxasında gizlənmir. Rusiya tərəfinin zərrə qədər belə cəsarətə sahib olması ehtimalı çox azdır".

"The Times” qəzeti yazıb ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukrayna tərəfi ilə bu gün Türkiyədə baş tutması gözlənilən danışıqlar üçün ultimatum şərtləri qoyub: tam və qeyd-şərtsiz təslim olmaq, NATO-ya üzvlükdən həmişəlik imtina etmək, Ukrayna hakimiyyətinin dəyişdirilməsi, Krım, Xerson, Zaporojya, Luqansk və Donbasın Rusiyaya verilməsi.

Qəzetin məqaləsində deyilir ki, Rusiya tərəfi münaqişənin həlli üçün onun yaranmasının əsas səbəbinin aradan qaldırılmasına təkid edir.

Üstəlik, Moskva təkid edir ki, danışıqlar yalnız Rusiyaya təhlükəsizlik zəmanəti verildiyi təqdirdə mümkündür.

Qəzetin yazdığına görə, Rusiya tərəfinin tələblərinin hazırkı hərbi vəziyyətdən kənara çıxması diqqət çəkir. Və təsadüfi deyil ki, ABŞ-ın vitse-prezidenti J.D.Vens vəziyyəti şərh edərkən Kremlin nəzarət etdiyindən daha çox tələb etdiyini vurğulayıb.

Mənbələrə istinadən “Bloomberg“ məlumat yayıb ki, Avropa ölkələri ABŞ-dan yeni anti-Rusiya sanksiyaları tətbiq etməyi xahiş etməzdən əvvəl Ukrayna ilə bağlı mayın 15-də İstanbulda keçirilməsi planlaşdırılan danışıqlara qədər gözləmək qərarına gəliblər.

Mənbələrin sözlərinə görə, 12 mayda ABŞ Avropa rəsmilərini Rusiya və Ukraynaya Ankarada birbaşa danışıqlar aparmaq imkanı yaratmaq niyyəti barədə məlumatlandırıb.

Məhz bu danışıqlardan sonra Moskvaya qarşı təzyiqin artırılması məsələsi gündəmə gətiriləcək.

Əgər Vladimir Putin Volodimir Zelenski ilə görüşdən imtina edərsə və ya Rusiya dərhal, qeyd-şərtsiz atəşkəslə razılaşmazsa, Avropa liderləri ABŞ Prezidenti Donald Trampı yenidən məhdudlaşdırıcı tədbirlər görməyə çağırmaq niyyətindədirlər.

Lakin məlumatlara görə, ABŞ administrasiyası hələlik Rusiyaya qarşı əlavə sanksiyalarla bağlı yekun qərar qəbul etməyib.

Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AK partiya) xarici əlaqələr şöbəsinin müdir müavini İbrahim Halil Qorxmaz RİA Novosti-yə bildirib ki, görüş üçün bir sıra hazırlıq işləri aparılıb. "Tamamilə mümkündür ki, danışıqlardan sonra münaqişəyə son qoymaq məqsədilə prosesin davam etdirilməsi barədə razılıq əldə olunsun. İkinci, üçüncü görüş... İstisna etmək olmaz, hər şey 15 may görüşünün nəticələrindən asılı olacaq", - İbrahim Halil Qorxmaz İstanbulda keçiriləcək mümkün görüşün sonuncu olmama ehtimalı ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib.

Danışıqlarda ABŞ-ın xüsusi elçiləri Stiv Vitkoff və Keyt Kelloq, habelə dövlət katibi Marko Rubio da iştirak edəcək.

Vətəndaş Cəmiyyəti Problemlərinin Araşdırma Mərkəzinin direktoru (Kiyev, Ukrayna) Vitali Kulik "Xalq Cəbhəsi"nə deyib ki, Ukrayna, Fransa, Almaniya və Böyük Britaniyanın ABŞ-ın 30 günlük bərpa edilmiş ümumi atəşkəsə ehtiyacı barədə dəstəklədiyi konsolidə edilmiş mövqeyini Moskva yaltaqlıqla gözardı edə bilmədi. Putin və ətrafındakılar sərxoş Medvedevin cəfəngiyatını təmizləməyə çalışsalar belə. Onun Kiyevdə toplaşan Avropa liderlərinə sərt sözləri X-də var. Lakin 30 günlük atəşkəs ideyasını Vaşinqton da dəstəklədi. Tramp Putinin 3 günlük "parad barışığı" na razı olmayıb. Kiyev bu günlərdə hücum əməliyyatlarından imtina prinsipinə əməl etsə də, Rusiyanın qaydalarına uyğun oynamadı.

O, qeyd edib ki, Putin sadəcə danışıqlardan imtina edə bilmədi. Buna görə də o, mayın 15-dən İstanbulda atəşkəsdən imtina ilə bağlı danışıqlar ideyası ilə çıxış edib. Bir tərəfdən, ruslar avropalılardan və Ukraynadan 30 günlük atəşkəs planı ilə razılaşmadılar, lakin danışıqlar prosesindən çıxmadılar. Yəqin ki, Kiyev təşəbbüsünə reaksiya ilə fasilə və Putinin gecə bəyanatı Kremlin əvvəlcə ABŞ-ın necə reaksiya verəcəyini anlamaq istəməsi ilə əlaqəli idi. Tramp Putini xoşagəlməz bir şəkildə təəccübləndirdi, yeni sanksiyalarla hədələməyə başladı və Ukraynaya yardımı dondurdu. Amerikalılar hava hücumundan müdafiə vasitələri, orta mənzilli raketlər və ən son sistemlərin ötürülməsinə icazə verdilər. ABŞ, AB və İngiltərə, Moskvanın atəşkəs və danışıqlardan imtina edəcəyi təqdirdə Rusiyaya daha çox təzyiq göstərmək üçün tədbirlər barədə razılığa gəldilər: "Buna görə Putin Ukraynanı birbaşa danışıqlara cəlb etmək qərarına gəldi. Trampın danışıqları dəstəkləyəcəyini düzgün hesabladı. Və belə də oldu. Tramp Moskvanı ikili oyunda ittiham etsə də, görüşün baş tutmasında maraqlıdır. İstanbulda görüş yeri təsadüfən seçilməyib. Türkiyə bu danışıqlarda və vasitəçi kimi iştirakında maraqlıdır. Ərdoğan vasitəçilikdən yaxşı siyasi və iqtisadi dividendlər alır. Ankara öz geosiyasi çəkisini gücləndirir, regional lider statusunu təsdiqləyir.

Ukrayna nə etməlidir? Hesab edirəm ki, biz Putinlə birbaşa danışıqlara gedə bilmərik. Mən inanmıram ki, İstanbulda Putin və Zelenskinin şəxsi görüşü mümkün olsun. Ancaq Avropa, İngiltərə və ABŞ olmadan ruslarla danışıqlar masasında oturmağın heç bir mənası yoxdur. Danışıqlar əvvəldən beynəlxalq olmalıdır. Kiyev və Moskva arasındakı hər hansı bir razılaşmaya Qərbdən öhdəliklər və təminatlar daxil edilməlidir. Moskva ilə birbaşa dialoqa razılıq verdikdən sonra ABŞ danışıqlardan çıxacaq və zəmanətlərdən imtina edəcək və ruslar təslim olmağı tələb edəcəklər.

İndi Rusiya Kiyevə döyüş meydanında təslim olmağı məcbur edə bilməz. Hərbi əməliyyatların dinamikası, xaraketr hücumları, texnika, səfərbərlik mənbəyi və s.amillər göstərir ki, rusların əllərində əhəmiyyətli güzəştlər tələb etməyə imkan verən kartlar yoxdur. Səngərlərdə biz aşağı deyilik. indi diplomatik cəbhədə təslim olmamaq üçün hər şeyi etmək lazımdır".

Ukrayna Prezident Ofisinin rəhbərinin müşaviri Mixail Podolyak “The Breakfast Show" proqramında çıxış edərkən Prezident Volodimir Zelenskinin 15 may tarixində İstanbulda Rusiya nümayəndələri ilə, əgər Vladimir Putin özü iştirak etməzsə, görüşüb-görüşməyəcəyi ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib ki, Zelenski İstanbulda Putindən başqa heç kimlə görüşməyəcək.

Podolyak açıq şəkildə bildirib ki, elenski Rusiyanın digər nümayəndələri ilə görüşməyəcək. Onun sözlərinə görə, Rusiya Federasiyasında qərarverici güc yalnız Putində cəmləşdiyinə görə, digər rəsmi şəxslərlə aparılacaq danışıqların heç bir mənası yoxdur.

“Əlbəttə ki, görüş olmayacaq. Bu, heç bir formata uyğun deyil. Prezidentin görüşməsi mümkün deyil... Hamımız Rusiyadakı hakimiyyət strukturunu anlayırıq. Hətta formal olaraq nazir statusuna sahib şəxslər belə, müharibənin davamı və ya dayandırılması ilə bağlı qərar vermək səlahiyyətinə malik deyillər. Bu cür qərarları yalnız Putin qəbul edə bilər”, -deyə Podolyak deyib.

Podolyak həmçinin, hazırda birbaşa danışıqlara qoyulmuş qadağaya baxmayaraq, Zelenskinin Putinlə necə görüşə biləcəyi məsələsinə də toxunub. O, bildirdi ki, belə bir görüş yalnız rəsmi hüquqi sənədin imzalanması zərurəti yaranarsa mümkün olacaq:“Düşünürəm ki, bu halda Ukrayna Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının qərarına dəyişiklik ediləcək. Əgər hər hansı hüquqi baxımdan dəqiqləşdirilmiş sənədin imzalanması gündəmə gələrsə, müvafiq hüquqi düzəlişlər ediləcək... Burada hüquqi baxımdan sadəcə Təhlükəsizlik Şurasının qərarının dəyişdirilməsi kifayət edəcək və lazım olan normativ-hüquqi qaydalar qəbul olunacaq”.

Rusiya Teleqram kanalları məlumat yayıb ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin bu gün İstanbula uçmayacaq və uçmağı da planlaşdırmır.

Məlumata görə, Türkiyəyə gedəcək Rusiya nümayəndə heyətinə xarici işlər naziri Sergey Lavrov və Prezidentin köməkçisi Yuri Uşakov daxildir.

Öz növbəsində Zelenski deyib ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin mənimlə birbaşa danışıqlardan qorxur. O xatırladıb ki, martın 11-də Ukrayna ABŞ-ın Səudiyyə Ərəbistanında keçirilən görüşdə qeyd-şərtsiz atəşkəslə bağlı təklifini tam dəstəkləyib, çünki Ukrayna müharibəni dayandırmağa çalışır.

Eyni zamanda, prezidentin qeyd etdiyi kimi, bu təklif artıq 63 gündür ki, danışıqlar platformasında qüvvədədir.

"Mən bunu Prezident Trampa dəfələrlə vurğulamışam. Putin müharibənin bitməsini istəmir, atəşkəs istəmir, heç bir danışıqlar istəmir. Onun mənimlə birbaşa danışıqlardan qorxduğunu belə qeyd etmirəm", - Zelenski vurğulayıb.

Cavid