Icma.az
close
up
RU
Əgər tənqid bizdə söyüş hesab edilirsə... Elvüsal Məmmədov

Əgər tənqid bizdə söyüş hesab edilirsə... Elvüsal Məmmədov

Icma.az, Kulis.az saytından verilən məlumata əsaslanaraq xəbər yayır.

Kulis.az fəlsəfə doktoru Elvüsal Məmmədovun "Tarixin doqmalaşdırılması və "epoxe" prinsipi haqqında" yazısını təqdim edir.

Ümumiyyətlə, tarix, xüsusən, İslam tarixində baş vermiş hadisələri tək bir aspektdən izah etmək elmi yanaşma deyildir.
Belə reduksionist yanaşma ancaq rəsmi, yaxud ideoloji tarix anlayışında müşahidə olunur.
Odur ki İslam tarixinə:
a) dini;
b) sosial-mədəni;
c) siyasi-ideoloji amillərin rol oynadığı tarix kimi baxmaq lazımdır.

Müsəlman tarixşünaslığı, hər şeydən əvvəl, ideolojidir, sektant məzmundadır, reduksionist yanaşmanın məhsuludur. Elmi-akademik yanaşmanın meydana çıxdığı Yeni Dövrdən sonra Müsəlman dünyasında tarixə münasibətin reduksionist-sektant müstəvidən kompleks-akademik müstəviyə daşınması, çox təəssüf ki, böyük ölçüdə baş vermədi. Hələ də bu gün tarixə sülalə salnaməçisi, məzhəb mirzəsi, keçmişin apologetiki gözü ilə baxıb siyasəti, ideologiyanı, praqmatizmi doqmalaşdıran şəxslər mövcuddur.

Əlbəttə ki, kütlə, ideoloqlar, siyasətçilər, funksionerlər tarixə ideoloji yanaşacaqlar, - bu, haradasa, başadüşüləndir və gerçəkdir. Amma özünə ziyalı deyən, araşdırma işində akademik-elmi metodları əsas götürən kimsələr üçün bu hal yolverilməzdir. İdeoloji-reduksionist yanaşmanın doğurduğu çatışmazlığı, əlbəttə ki, fenomenoloji metodla aradan qaldırmaq mümkündür. Çünki bu metod tədqiqatçıdan tələb edir ki, hadisələri (fenomenləri) əvvəlcədən müəyyən edilmiş zehni qəliblərə (stereotiplərə) təhkim etməsin; qoy hadisələr özləri haqqında özləri danışsınlar. Bəli, əsl ziyalı, tarixçi, şərqşünas bu metodun zəruri etdiyi “ayaqsaxlama” (epoxe) prinsipinə əməl etməlidir. Bu prinsip tələb edir ki, hər hansı tarixi fenomen (hadisə...) öz məzmunu daxilində izah olunsun, əvvəlcədən müəyyən edilmiş zehni qəliblər (stereotiplər) və təsəvvürlərdən imtina edilsin, sonradan formalaşdırılmış ideologiya, yaxud ideoloji klişelər kənara atılsın.


Bir sözlə, tarixə aidiyyəti olmayan prinsip və konsepsiyalar, paradiqmalar əsasında qiymət vermək tədqiqatçılara xas yanaşma olmazdı.
Unutmayaq, biz qəlbimizin duyğu və inanc labirintlərində özünə yer etmiş şəxsiyyətlərin qoyub getdiyi ideya və ənənələrin, həm də səbəb olduğu tarixi hadisələrin istənilən təftişinə son dərəcə həssaslıqla yanaşan cəmiyyətlərdə yaşayırıq.
Bizdə tarixən tarixi şəxsiyyətlər, sülalələr, tarix və tarixi hadisələr doqmalaşmış, istənilən tənqidə qapalı olmuşdur.
Əgər tənqid bizdə söyüş və həcv hesab edilirsə, tarix və tarixi proseslər sektant təfəkkürün diktəsi ilə tabu məzmunu kəsb etmişdirsə, onda bütün bunlar bizə başa salır ki, nə üçün hər şeyi bəzən açıq demək olmur, yaxud açıq deyilən sözə nə üçün bu qədər sərt reaksiya verilir...
Qoca Şərqin qeyri-dini sahələrdə dünyəviləşməsinə böyük ehtiyac vardır... Onda keçmişə görə indimizi müəyyən etməyəcək, gələcəyə köklənəcək, bir-birimizə güvənə, bununla da bütünləşə biləcəyik.

Sədaqət - Pərvanə Əliqızının hekayəsi 9 May-a həsr olunan elektron məlumat bazası istifadəyə verilib Şairlər niyə meyxanaçılara uduzdular? - Həmid Herisçi
Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:119
embedMənbə:https://kulis.az
archiveBu xəbər 29 May 2025 09:35 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Məhkəmədə Ermənistan vətəndaşlarının cinayət xarakterli məlumatlar tədqiq olunub FOTO

17 Oktyabr 2025 20:37see202

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see191

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see152

Bakıda bal yarmarkası fəaliyyətə başlayır

17 Oktyabr 2025 13:46see151

“Ağır çantalar uşaqlarda onurğa əyriliyinə gətirib çıxarır” EKSPERT DANIŞDI

17 Oktyabr 2025 11:50see143

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see137

Xaçmaz Rayon Prokurorluğunda “Açıq Qapı” Günü Keçirilib

17 Oktyabr 2025 11:35see133

Məhkəmədə həmin məlumatlar da tədqiq olundu Fotolar

17 Oktyabr 2025 20:42see132

Orban Putin Tramp görüşü barədə: Biz hazırıq!

17 Oktyabr 2025 04:35see131

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see131

Ramiz Mehdiyev İlham Əliyevə qarşı sui qəsd PLANLAŞDIRIB Sensasion iddia

17 Oktyabr 2025 22:34see131

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see130

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see127

DNT testi bütün həyatını dəyişdi: Uşağının əsl atası məlum oldu

17 Oktyabr 2025 14:24see124

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see124

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see123

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see123

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see122

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see121

Rusiya 4 bölgə üzərində 23 Ukrayna PUA sını vurub

17 Oktyabr 2025 04:22see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri