Əhməd əl Həddadın ölümü Liviya ordusunun birləşdirilməsindəki proseslərə mənfi təsir göstərə bilər

Liviya Baş Qərargah rəisi Məhəmməd Əli Əhməd əl-Həddadın olduğu təyyarə Ankaradan qalxdıqdan qısa müddət sonra Türkiyədə qəzaya uğrayıb. Liviya Baş naziri Əbdül Həmid Dbeyba onun ölümünü təsdiqləyib. Türkiyənin daxili işlər naziri Əli Yerlikaya sosial mediada bildirib ki, saat 20:10-da Ankara Hava Limanından Tripoliyə yola düşən 9H-DFJ nömrəli Falcon 50 biznes təyyarəsi ilə əlaqə saat 20:52-də kəsilib. Nazir bildirib ki, təyyarə Haymana rayonuna təcili eniş tələb edib, lakin bundan sonra təyyarə ilə əlaqə bərpa olunmayıb. Təyyarədə Liviya Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Məhəmməd əl-Həddad da daxil olmaqla beş sərnişin var.Bu hadisənin arxasında kim var, məqsəd nədir, Türkiyənin siyasi imicinə və zərərçəkən ölkə ilə münasibətlərinə necə təsir edəcək?

23 dekabr 2025-ci il tarixində Türkiyənin paytaxtı Ankaradan Liviya istiqamətində havaya qalxan Falcon 50 tipli şəxsi təyyarə qısa müddət sonra qəzaya uğradı və uçuşda olan bütün sərnişinlərin, o cümlədən Liviya Baş Qərargah rəisi, general Məhəmməd Əli Əhməd əl-Həddad və dörd yüksək rütbəli hərbi rəisinin həlak olması ilə nəticələndi. Hadisə Ankaranın Haymana rayonunun yaxınlığında baş verib. Türk və liviyalı rəsmi qurumlar qəzanın səbəblərini araşdırırlar. Təyyarə Ankaradakı Esenboğa hava limanından Tripoli istiqamətinə uçuş üçün qalxdıqdan təxminən 40 dəqiqə sonra radio əlaqəsini itirib və Haymana yaxınlığında qəzaya uğrayıb. Türk hava nəqliyyat orqanları təyyarənin elektrik nasazlığı ilə bağlı təcili eniş istəyi verdiyini bildiriblər, lakin əlaqə kəsildikdən sonra qəzaya səbəb olduğu güman edilir. Liviya Baş naziri Əbdül Həmid Dbeyba bu faciəni «ölkəyə, ordunun strukturuna və xalqımıza ağır itki» adlandıraraq təsdiqləyib. Liviya üç günlük milli matəm elan edib və rəsmi mərasimlərlə mərhum rəislərin xatirəsi yad olunacaq.

Politoloq Nicat İsmayılov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, rəsmi açıqlamalarda qəzanın texniki nasazlıq nəticəsində baş verdiyi qeyd olunur: “Belə yüksək səviyyəli bir hərbi delegasiyanın qəfil itkisi dərhal müxtəlif suallar doğurur və beynəlxalq müzakirələrə səbəb olur:

Texniki nasazlıq və təhlükəsizlik siyasəti

İlk rəsmi versiya, təyyarənin elektrik sistemində yaranan problem səbəbindən təcili eniş istəyi göndərməsi və qəzanın bundan sonra baş verməsi ilə bağlıdır. Bu versiya qəzanın adi texniki hadisə olduğunu göstərir.

Konspiroloji suallar və şübhələr

Bəzi beynəlxalq media və analitiklər qəzanın təsadüfi hadisə olub-olmadığı barədə spekulyasiyalara da yer verir. Xüsusilə Liviyada müxtəlif siyasi qüvvələr, xarici güclər və hərbi klanlar arasındakı gərgin mübarizə fonunda belə bir qəzanın təsadüf olub-olmadığı müzakirə edilir. Bu cür şübhələr xüsusən regional və qlobal güc oyunları nəzərə alınaraq səsləndirilir, lakin rəsmi sübutlar hələlik yoxdur”.

Nicat İsmayılov

“Liviya 2011-ci ildən bəri davam edən parçalanmış siyasi və hərbi strukturla üzləşir. Ölkə əsasən iki əsas blok, Tripoli mərkəzli beynəlxalq səviyyədə tanınan Hökumət və Benghazi yönümlü digər qüvvələr arasında bölünüb. General Əhməd əl-Həddad Tripolidə BMT-nin dəstəklədiyi Milli Birlik Hökumətinin əsas hərbi liderlərindən biri hesab olunurdu və o, Liviya ordusunu birləşdirməyə yönəlmiş səylər göstərirdi. Onun ölümü bu mürəkkəb siyasi və hərbi tarazlığa təsir edə bilər, çünki o, ölkədəki sülhə və vahid ordu strukturuna yönəlmiş proseslərin mühüm siması idi”-deyə politoloq qeyd edib.

Nicat İsmayılovun fikrincə, Türkiyə ilə Liviya arasında son illərdə güclü diplomatik və hərbi əməkdaşlıq mövcuddur: “Ankara Tripolidəki hökuməti dəstəkləyərək ona hərbi texnika, təlim və iqtisadi dəstək göstərib: Türkiyə regionda öz strateji mövqeyini qorumaq üçün Liviya ilə bir sıra razılaşmalar imzalayıb. Bu qəza, Türkiyənin siyasi imicinə təsir edə bilə. Hadisə Türkiyənin regional liderlik roluna dair spekulyasiyaları gücləndirə bilər. Təyyarə qəzasının səbəbləri nə olursa olsun, bu cür faciə hər iki ölkənin müttəfiqlik münasibətlərini yenidən nəzərdən keçirməyə təkan verə bilər.

Təhlükəsizlik və etimad məsələləri

Türkiyənin rəsmi izahatları qəzanın texniki səbəblərdən baş verdiyini bildirir, lakin bəzi siyasi dairələrdə kənar təsirlərin olduğu barədə suallar səslənir. Bu isə diplomatik gərginliklər yarada bilər.

Regionda güc balansı

Əhməd əl-Həddadın ölümü Liviya ordusunun birləşdirilməsindəki proseslərə mənfi təsir göstərə, qısa müddətdə sülh prosesi və xarici dəstək siyasətinə təsir edə bilər.

Liviya Baş Qərargah rəisinin Türkiyədəki qəzası təsadüfi bir hadisə kimi təqdim olunsa da, bunun geosiyasi təhlili daha geniş kontekstdə aparılmalıdır. Texniki səbəblər rəsmi izahat kimi göstərilsə də, ölkələrin geosiyasi maraqları, regional əməkdaşlıq və davam edən siyasi böhran bu hadisəyə əlavə komplekslik qatır. Türkiyə-Liviya münasibətləri və regiondakı digər güc mərkəzlərinin reaksiyaları gələcəkdə bu hadisənin daha geniş siyasi nəticələrinə gətirib çıxara bilər”.

İradə Cəlil, Bizimyol.info