Ekspert: İran Nüvə Silahı Yaratmaq qərarına gələrsə, NPT dən çıxa bilər

İran Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsindən (NPT) yalnız o halda çıxa bilər ki, hazırda ölkə rəhbərliyi tərəfindən qadağan edilən nüvə silahı hazırlamaq qərarına gəlsin.

Bizimyol.infon xəbər verir ki, İranlı politoloq Mehdi Seyf Təbrizi mətbuata müsahibəsində bu barədə fikirlərini bildirib.

“Əgər İran nüvə silahından imtina siyasətini davam etdirmək niyyətindədirsə, o zaman çox güman ki, NPT-dən çıxmayacaq, çünki bu, İran üçün ciddi xərclərə səbəb olacaq və onun milli təhlükəsizliyinin möhkəmlənməsinə heç bir təsir göstərməyəcək. NPT-dən çıxmaq İranın müttəfiqləri Rusiya və Çinlə münasibətlərinə xələl gətirə bilər”, - deyə ekspert qeyd edib.

“Ancaq hakim elita və İranın ekspert icmasının əhəmiyyətli bir hissəsi nüvə silahı yaratmaq qərarına gəlsə, NPT-dən çıxmaq rasional və əsaslandırılmış addım olacaq”, - deyə o bildirib.

Ekspert: “İslam Respublikası indiyədək nüvə silahı yaratmaq üçün heç bir səy göstərməyib və Qərb rəsmilərinin bu məsələ ilə bağlı bütün bəyanatları sadəcə olaraq İrana qarşı ittihamlardır və Tehrana qarşı düşmən qərarlar qəbul etmək üçün bəhanə yaratmaq məqsədi daşıyır”, - deyə qeyd edib.

“Qərbin bu cür tədbirlərindən biri Qərb ölkələrinin BMT sanksiyalarını avtomatik bərpa etmək və İrana maksimum təzyiq göstərmək üçün çox güman ki, 2025-ci ilin oktyabrında tətbiq edəcəyi snapback mexanizminin işə salınması olacaq. ABŞ başda olmaqla kollektiv Qərb İranın xoş niyyətini nəzərə almadan bu mexanizmi işə salacaq”, - deyə politoloq bildirib.

Onun sözlərinə görə, “snapback mexanizmi işə salınarsa, Tehran etmədiklərinin xərclərini öz üzərinə götürəcək”. “Əgər İran bunun bədəlini ödəməli olsa, o zaman öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün nüvə silahı hazırlamağa diqqət etməlidir”, - deyə iranlı politoloq qeyd edib.

2025-ci ilin oktyabrında, yəni İranın nüvə proqramı üzrə Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planının bağlanmasından 10 il sonra Qərb ölkələri BMT Təhlükəsizlik Şurasının Tehrana qarşı sanksiyalarının bərpasını nəzərdə tutan snapback mexanizmini işə salmaq imkanı əldə edəcəklər. İran daha əvvəl Aİ-3-ə xəbərdarlıq etmişdi ki, mexanizmdən istifadə edilərsə, NPT-dən çıxacaq.

Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi beşliyi və Almaniyanın nüvə inkişafı ilə bağlı böhranı həll etmək üçün 2015-ci ildə İranla imzalayıb. 2018-ci ildə Donald Tramp prezident kimi ilk müddətində sazişdən çıxıb və nüvə sazişinin şərtlərinə əsasən ləğv edilmiş bütün anti-İran sanksiyalarını bərpa edib.

Buna cavab olaraq, İran parlamenti 2020-ci ildə Sanksiyaların ləğvi və İran xalqının mənafeyinin müdafiəsi üçün strateji fəaliyyətlər haqqında qanunu qəbul edib və ona uyğun olaraq, nüvə sazişindən irəli gələn bir sıra öhdəlikləri, o cümlədən Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin (BAEA) təftişlərini dayandırmaq, NPT təminatları sazişindən kənara çıxarmaq və İslam Respublikası arasında BAEA-nın monitorinqinə qadağa qoyub.

2003-cü ildən İran ölkənin ali lideri Ayətullah Əli Xameneinin İslam dininə zidd olduğu üçün nüvə silahının istehsalını qadağan edən fitvası (dini əmr) altındadır. İran Xarici İşlər Nazirliyi dəfələrlə qeyd edib ki, Tehran kütləvi qırğın silahlarının hazırlanmasından imtina siyasətinə sadiqdir.

Bununla belə, 2024-cü ildə İsraillə gərginliyin artması və Yaxın Şərqdə genişmiqyaslı hərbi eskalasiya riski ilə əlaqədar İranın bir sıra siyasətçiləri və millət vəkilləri “İsrail təhlükəsi”ndən müdafiə üçün fitvanın ləğv edilməsini və nüvə silahının hazırlanmasına başlanılmasını istəyiblər. Onların narahatlığı əvvəllər ABŞ-ın İranın nüvə proqramı ilə bağlı böhranı həll etmək üçün hərbi gücdən istifadə edəcəyini istisna etməyən Donald Trampın Ağ Evə qayıtması ilə daha da artıb.

NPT 55 il əvvəl, 1970-ci il martın 5-də qüvvəyə minib. İndi əksər müstəqil dövlətlər tərəfindən ratifikasiya olunub. İsrail, Hindistan, Şimali Koreya və Pakistan müqavilənin tərəfləri deyil.

Qadir, Bizimyol.info