Elmi obyektivlik mifdir...

...Elmi obyektivlik ideyası, elmin tamamilə rasional olması və mədəni təsirlərdən azad olması mifdir.

Mədəni dəyərlər və inanclar həmişə elmə və alimlərə təsir edir.

SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bu barədə The Conversation yazır.

...Klassik bir nümunə konsepsiya prosesinin təsviridir. Uzun illər dərsliklərdə yumurta “passiv”, spermatozoid isə “aktiv fəthçilər” kimi təqdim olunurdu.

Yalnız sonradan məlum oldu ki, mayalanma qarşılıqlı prosesdir və hər iki hüceyrə birlikdə işləyir.

Bu kəşflər gender rollarına daha bərabər baxışlar dövrünə təsadüf etdi.

Alimlər qeyd edirlər ki, hər mərhələdə - tədqiqat mövzusunun seçilməsindən tutmuş nəticələrin şərhinə qədər - elm mədəni münasibətləri mənimsəyir.

Məsələn, nevrologiya ənənəvi olaraq güc və tabeçilik haqqında sosial fikirləri əks etdirən “beyin bədəni idarə edir” iyerarxiyası ətrafında qurulmuşdur.

Üstəlik, təcrübələr çox vaxt gizli fərziyyələri ehtiva edir. Cinslər arasında fərqləri tapmaq üçün milyardlarla dollar xərclənib, “kişi” və “qadın” anlayışlarının özləri isə nadir hallarda aydınlaşdırılıb.

Bu cür təcrübələr sosial stereotipləri gücləndirir və mənfi nəticələr çox vaxt dərc edilmir.

Bu gün peyvənd, abort, iqlim və cinsiyyətlə bağlı mübahisələr siyasi silaha çevrildiyi bir vaxtda elmə inam məsələsi ön plana çıxır.

Əgər obyektivlik mümkün deyilsə, onda biliyi necə qurmaq olar? Tədqiqatçılar demokratik yol təklif edirlər.

Cəmiyyət elmi tədqiqatların aparıldığı dəyərləri birgə müəyyən etməlidir. Belə modellər artıq mövcuddur, məsələn, universitetlərin yerli icmaların ehtiyaclarını nəzərə aldığı “elm seminarları”.

Mütləq obyektivlik mifinin rədd edilməsi elmin dəyərini azaltmır, əksinə, onu daha dürüst və cəmiyyət qarşısında məsuliyyətli edir.

Nazlı Almuradova