Heydər Əliyev 94 də, İlham Əliyev 2025 də Məşhur taktika təkrarlanır

Vaşinqton görüşündə Zəngəzur dəhlizinin açılmasına dair razılığın əldə edilməsi yeni müzakirələrə səbəb olub. Bu dəhliz həm də Orta Asiya, Cənubi Qafqaz və Avropa arasında ticarət və nəqliyyat şəbəkəsinin yenidən qurulması anlamına gəlir. Bildirilir ki, Zəngəzur dəhlizi Çinin “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsü ilə üst-üstə düşən, həmçinin Böyük Britaniyanın Avrasiyada uzunmüddətli maraqlarına toxunan bir layihə kimi qiymətləndirilir.

Belə geosiyasi təşəbbüsün ətrafında geniş müzakirələr, siyasi bəyanatlar və diplomatik reaksiya dalğaları fonunda Pekin və Londonun nümayiş etdirdiyi səssizlik diqqət çəkir.

Globalinfo.az-a danışan siyasi şərhçi Şəhla Cəlilzadə deyib ki, hazırda dünyada ticarət və tarif müharibələri ən aktiv fazadadır:

“Dəhlizlər, yeni enerji-logistika marşrutları və tariflər bu mübarizədə ən vacib elementlərdir. Kim dəhlizlərə, marşrutlara nəzarət edirsə, qarşılıqlı addımların atılmasına baxmayaraq əlavə tariflər tətbiq edə bilirsə, o da üstün təsir gücünə malikdir.

Günümüzdə dünyanın bir nömrəli gücü olan ABŞ-ın iqtisadi maraqlarını ən çox təhdid edən Çindir. Odur ki, ABŞ Çin əleyhinə gedişlərini artırır.

Çinin Atlantik–Sakit okean və Şimali–Cənubi Amerika arasındakı strateji keçid – Panama kanalında 99 illik icarə müqavilələri ilə müvafiq hüquqlara sahib olması ABŞ və NATO-nu qıcıqlandırır. Elə buna görə də Tramp hakimiyyətə gələndən dərhal sonra Panamanı işğal edəcəyi ilə təhdid etmişdi.

8 avqust tarixində Trampın vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistanın sülh bəyanatı (üçtərəfli bəyanat) ilə elan olunan, ABŞ-ın “Tramp Yolu” adı ilə Avropa və Asiya arasında keçidin ən strateji və çatışmayan parçası – Zəngəzur dəhlizində 99 illik müvafiq hüquqlara sahib olması təbii olaraq, sadəcə Rusiya və İran deyil, eyni zamanda Çin tərəfindən də narahatlıqla qarşılanır.

Şəhla Cəlilzadə

Çinin bu məsələyə dair rəsmi mövqe bildirməməsi “Bir Kəmər, Bir Yol” layihəsi çərçivəsində qurulan Şərq–Qərb dəhlizində əsas rəqibinin – ABŞ-ın təsir gücünə sahib olma ehtimalına dair strateji hesablamalar aparması ilə əlaqədar ola bilər.

Burada həmçinin ABŞ–Çin razılaşması da (qlobal bazarlıq) gözləmə mövqeyinə yol açmış ola bilər. Necə ki, ABŞ Rusiya ilə Ukrayna üzərindən qlobal bazarlıq apardı, Çinlə də ticarət tarifləri üzərindən razılığa gəlinə bilər. Belə ki, 12 avqust tarixində 90 günlük “tariflərin təxirə salınması” müddəti başa çatır. Ya ABŞ-ın Çinə qarşı ticarət tarifləri daha öncə elan olunan 145%-lik pik səviyyəyə qaldırılacaq, ya da razılaşma əldə olunacaq”.

Siyasi şərhçi qeyd edib ki, Tramp müxtəlif regionlarda, o cümlədən Zəngəzur dəhlizində üstünlük qazanmaqla qlobal mübarizədə öz təsir gücünü artırmağa çalışır:

“Lakin Azərbaycan hər zaman münaqişə tərəfləri arasında barışdırıcı mövqe tutub və Zəngəzur dəhlizi də bu anlamda məhz qlobal anlaşmaya xidmət etməlidir. Odur ki, bu dəhlizin sadəcə Azərbaycan və Ermənistan arasında deyil, həm də dünyanın mübarizə aparan iki qütbü arasında sülhə, regional və qlobal rifaha xidmət etməsi arzuolunandır. Bu mənada Zəngəzur dəhlizində inşaat (dəmir yolu, quru yolu, enerji xətləri və s. infrastruktur) üçün yaradılacaq konsorsiumda yalnız Qərb (ABŞ) deyil, eyni zamanda Çinli şirkətlərin də yer alması qlobal sülh məqsədinə xidmət etmiş ola bilər.

Necə ki, vaxtilə “Əsrin müqaviləsi” imzalanarkən layihəyə qarşı çıxan və ciddi maneələr yaradan tərəfləri konsorsiuma daxil edən Ümummilli Lider gələcəyə baxışla o günün siyasətini müəyyən etmişdi, eləcə də mahir geosiyasət ustası Prezident İlham Əliyevin mövcud şəraitdə xarici maraqları uzlaşdıraraq milli maraqları qoruyacağı, qlobal təlatümlərdən ölkəmizi hifz edəcəyi şübhəsizdir”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az