İnflyasiyadan xeyir tapanlar və zərərə düşənlər kimlər olur?

Bu ilin yanvar ayında Azərbaycanda istehlak qiymətləri (inflyasiya səviyyəsi) ötən ilin yanvar ayına nisbətən 5,4%, o cümlədən qida məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 5%, qeyri-qida məhsulları üzrə 2,6%, əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlər üzrə 8,4% artıb.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, inflyasiya səviyyəsi sonuncu dəfə 16 ay əvvəl – 2023-cü ilin avqust ayında bundan yüksək olub.
Məlumat üçün bildirək ki, inflyasiya ölkə iqtisadiyyatında fərqli sahələrə müxtəlif təsirlər göstərir. İnflyasiyanın bəzi sahələr üçün müsbət təsirləri olsa da, bəzi sahələr üçün mənfi təsirləri olur.
İnflyasiyanın müsbət təsir etdiyi sahələr və şəxslər:
 - Borcu olanlar, daşınmaz əmlak və aktiv sahibləri, ixracatçılar və bəzi biznes sahələri inflyasiyadan faydalana bilər;
 - Yüksək inflyasiya borcu olan şəxslərin və şirkətlərin xeyrinə işləyir. Sabit faizlə kredit götürənlər üçün inflyasiya sərfəlidir. Məsələn, bir şəxs illik 5%-lə ipoteka götürübsə və inflyasiya 10%-ə yüksəlibsə, borcun real dəyəri təxminən 2 dəfə azalır. Dövlətlər də yüksək inflyasiyadan yararlana bilər, çünki onların əvvəlki illərdə götürdüyü borclar nominal olaraq eyni qalsa da, real dəyəri azalır;
 - Bundan başqa, daşınmaz əmlak sahibləri inflyasiya zamanı mənzillərin və kommersiya obyektlərinin qiymətinin artmasından qazanc əldə edir;
 - Qızıl və gümüş kimi qiymətli metallar da inflyasiya dövründə daha etibarlı investisiya hesab edildiyi üçün onların qiyməti artır;
 - İnflyasiya istehsalçılar və satıcılar üçün də faydalı ola bilər. Qiymətləri tez-tez artırmaq imkanı olan bizneslər (marketlər, restoranlar, istehsalçılar) daha çox qazanc əldə edə bilirlər. İnflyasiya ilə mal və xidmətlərə tələbat artdıqda, bizneslər qiymətləri yüksəldərək gəlirlərini artırırlar. Xammal və resurs sahibləri də (neft, qaz, metallurgiya sektorları) yüksək inflyasiya zamanı gəlirlərini artıra bilirlər;
 - Xaricə məhsul ixrac edən şirkətlər üçün inflyasiya sərfəlidir. Əgər ölkədə milli valyuta dəyərdən düşürsə, onların məhsulları xaricdə daha ucuz və rəqabətədavamlı olur.
İnflyasiyanın mənfi təsir etdiyi sahələr və şəxslər:
 - Sabit maaşlı insanlar, əmanətçilər və idxalçılar üçün inflyasiya ciddi problemlər yaradır;
 - İnflyasiya ilk növbədə idxalçılar üçün riskləri artırır. İdxalçıların və xarici mallardan asılı olan şirkətlərin bahalaşma səbəbindən gəlirləri azalır;
 - Qiymət artımı zamanı sabit gəlirli insanlar (məsələn, təqaüdçülər, maaşla işləyənlər) çətin vəziyyətə düşür, çünki onların gəlirləri inflyasiyaya uyğun artmır;
 - İnflyasiya yüksəldikdə, banklar riskləri azaltmaq üçün kredit faizlərini artırır. Bu, borcalanların kredit götürməsini çətinləşdirir və iqtisadi fəallığın azalmasına səbəb ola bilir. Kredit faizlərinin yüksəlməsi bankların gəlirlərini artıra bilsə də, risklərin çoxalması və müştəri axınının azalması sektoru çətin vəziyyətə sala bilir. Eyni zamanda inflyasiya zamanı müştərilərin gəlirləri azalır ki, bu da kreditlərin geri qaytarılmasında çətinliklər yaradır. Nəticədə problemli kreditlərin həcmi artır, bu da bankların zərərlə işləməsinə səbəb olur;
 - Əmanətçilər bankda saxladıqları pulların real dəyərinin azalması ilə üzləşirlər. Əgər bankın verdiyi faiz inflyasiyadan aşağıdırsa, müştərilər pullarını bankda saxlamaqda maraqlı olmurlar.
Elnur Əli