İngiltərədə saxlanılan unikal Corc Oruell arxivi: Onu hansı təhlükə gözləyirdi?

London Universitet Kolleci (UCL) 1984-cü il kult distopik romanının müəllifi Corc Oruellin arxivini “Britaniyanın mədəni irsinin dəyərli hissəsi” kimi əldə etdiyini bildirib. Buraya 160 sənəd - Oruellin yazışmaları, ilk əlyazmaları, müqavilələr və 1934-1937-ci illər arasında oxucu rəyi daxildir.

Sfera.az bildirir ki, əldə edilən sənədlər dünyanın ən əhatəli tədqiqat materialları toplusu olan Oruell Arxivinə əlavə olunacaq.

Sayı 160-a yaxın olan sənədlər 20-ci əsrin ən nüfuzlu Britaniya yazıçılarından birinin həyatına nəzər salır. Bunlar onun dörd ilk nəşr olunmuş əsərinə – “Ruhinin qızı”, “Əllərinizi Aspidistrada saxlayın”, “Uiqan körpüsünə aparan yol” və “Balitin içinə” aiddir və müəllifin fikir və ideyalarını formalaşdırmağa kömək edən 1930-cu illərin Avropa siyasətinə dair müşahidələrini əhatə edir.

Yeni satınalma həmçinin Oruellin "iki dəqiqə nifrət", "xəbər" və "müharibə sülhdür, cəhalət gücdür, azadlıq köləlikdir" kimi ən məşhur söz və ifadələrinin əlyazma qeydlərinə malikdir.

Əvvəllər bu kolleksiya onun naşiri, keçən əsrin aparıcı nəşriyyatlarından biri olan “Gollancz”ın (“Qollanc”) əsasını qoymuş Viktor Qollança məxsus olub. Şirkət Fransanın çoxmillətli “Lagardère”ə məxsus “Hachette”nin bir hissəsinə çevrilən “Orion Group” tərəfindən alındıqdan sonra anbarın bağlanması səbəbindən arxivin satılması barədə qərar qəbul edilib. Vacib sənədlər onlarla paslı, tozlu qovşaqlarda saxlanılırdı. 

Arxivin sənədlərinə Oruellin teleqramları, yazışmaları və əlyazmaları daxildir.

“Gollancz” arxivləri antik kitabların aparıcı dileri olan Rik Gekoskiyə satılıb. Arxivlərin satılması qərarını o vaxt “Orionun” nəşriyyat direktoru olmuş Malkolm Edvards və direktorlar şurası təsdiqləyib.

Gekoski 2021-ci ildə "Guarded by Dragons" kitabında yazır: "Orionun idarə heyətində heç kimin hara və kimə getdiklərinin vecinə deyildi".

O, əvvəlcə boş yerə bütün arxivi onlarla dilerlər, şəxsi kolleksiyaçılar və kitabxanalar arasında bölüşdürməzdən əvvəl müxtəlif qurumlara satmağa çalışıb.

Rikin müraciət etdiyi şəxslər arasında London Universitet Kolleci də olub. Lakin o, indi ödədiyi 154.000 funt-sterlinqdən xeyli ucuz başa gəlməsinə baxmayaraq, maliyyə çatışmazlığı səbəbindən alışdan imtina edib. Satınalma Milli İrs Xatirə Fondu və Millətlərin Dostları Kitabxanalarının dəstəyi ilə mümkün olub.

35 il ərzində kitab ticarətini işıqlandıran Liz Tomson dağıldığını eşidəndə əvəzsiz arxivin itiriləcəyi barədə xəbərdarlıq edib. O, bir dilerin Oruellin digər məşhur hekayələrindən biri olan Heyvan fermasında Qollancın yazışmalarını 100.000 funt sterlinqə satdığını biləndə dəhşətə gəlib. Buraya Oruellin 1944-cü ildə yazdığı məktubu da daxil idi ki, o, əsəri “kiçik bir nağıl... siyasi məna daşıyır” kimi təsvir edib. 

Nəşriyyatın satışı, əsl adı Erik Bleyer olan Oruellin oğlu Riçard Bleyerin qeyri-adi səxavəti ilə ziddiyyət təşkil edib. 2021-ci ildə Riçard “UCL”nin Oruell Arxivinə bağışlamaq üçün 50 məktub alıb; o da əks halda bazara çıxacağından və bir daha görünməyəcəyindən qorxduğu üçün. 

“Oruell Arxivinin (Qollanç sənədlərini) qəbul etməsindən və onların dünyaya səpələnməməsindən və müxtəlif kolleksiyaçılar tərəfindən məhv edilməməsindən çox məmnunam” -deyə o bildirib.  

Məşhur “1984" əsəri 

1949-cu ildə nəşr olunan roman dörd dəfə lentə alınıb. İlk film adaptasiyası 1954-cü ildə, sonuncusu isə 2023-cü ildə işıq üzü görmüşdür.

Aysel