İranın hücuma məruz qalan nüvə obyektlərinə dəyən zərər məlum deyil

İranın hücuma məruz qalan nüvə obyektlərinə dəyən zərər məlum deyil. Bu barədə Reuters-in məlumatında deyilir. Qeyd edilir ki, indiki vəziyyətdə zərbələrdən sonra hər hansı nüvə sızıntısının qeydə alınmaması zərbələrin effektiv olub-olmaması barədə dəqiq fikir söyləməyə imkan vermir. Öz növbəsində İran rəsmiləri zərbələrdən əvvəl oradakı zənginləşdirilmiş uranın xüsusi konteynerlərlə naməlum istiqamətə aparıldığını bildirməkdə davam edirlər.

Onu da deyək ki, Fordo uran zənginləşdirmə zavodu Tehrandan 150 km cənubda, Qum şəhəri yaxınlığında yerləşir. ABŞ-ın fikrincə, bu, İranın nüvə proqramında əsas obyekt olmaqla yanaşı, ölkənin ən mühafizə olunan obyektlərindən biridir. İran hakimiyyəti dəfələrlə zavodun hava hücumlarına qarşı toxunulmaz olduğunu bəyan edib. Elm və Beynəlxalq Təhlükəsizlik İnstitutunun məlumatına görə, Fordo obyekti 80-90 m dərinlikdə yerləşə, ona gedən tunellər isə 50 m ola bilər. Zavod 2009-cu ildə tikilib və 2011-ci ildə 3000-ə qədər sentrifuqanın işə salınması ilə layihə gücünə çatıb. Əvvəlcə o, uranı 20%-ə qədər zənginləşdirə bilərdi, lakin 2019-cu ildə təkmilləşdirilmiş IR-4 və IR-6 sentrifuqalarının quraşdırılması (60%-ə qədər zənginləşdirmə qabiliyyəti) və 2024-cü ildə təkmilləşdirilmiş IR-6 ilə zavod, ABŞ-a görə, uranı zənginləşdirməyə qadirdir.

Natanzdakı uranın zənginləşdirilməsi zavodu ilk dəfə 2003-cü ildə peyk şəkillərindən istifadə etməklə kəşf edilib, onun təxminən 10 m qalınlığında beton qapaq ilə qorunan təxminən 15.000 sentrifuqası var. Zavod dəfələrlə hücuma məruz qalıb: 2010-cu ildə Stuxnet kompüter virusu obyektdə demək olar ki, 1400 sentrifuqanı sıradan çıxarıb, 2021-ci ildə isə elektrik paylayıcı şəbəkədə partlayış baş verib. Elə həmin il zavod 60%-ə qədər zənginləşdirilmiş uranın istehsalına başladı.

İsfahan Uran Konversiya Zavodu və Sentrifuqa Zavodu 2000-ci illərdə istifadəyə verilmişdir. Müəssisə uran konsentratını digər obyektlərdə zənginləşdirmə üçün xammalına çevirir, lakin zənginləşdirməni özünü həyata keçirmir. İsfahanda həmçinin tədqiqat reaktoru yanacaq zavodu, laboratoriyalar və tədqiqat və inkişaf mərkəzi var. Mərkəzdə üç kiçik nüvə tədqiqat reaktoru yerləşir. Gücü 10 MVt olan dördüncünün tikintisinə 2024-cü ilin fevralında başlanılıb.
Əziz Mustafa