Kim kimi idarə edir?: ABŞ İsrail münasibətlərinin gizli reallığı

ABŞ-nin İsrail üzərində təsiri düşünüldüyü qədər güclü deyil, əksinə, bəzən İsrailin siyasəti Vaşinqtonu fakt qarşısında qoyur.

Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın son açıqlaması ABŞ-İsrail münasibətlərində uzun illərdir davam edən ziddiyyətli reallığı açıq şəkildə göstərir. Bu fikir həm Vaşinqtonun regional strategiyalarında, həm də ABŞ daxili siyasətindəki güclü İsrail lobbisinin rolunda öz təsdiqini tapır.

ABŞ rəsmi olaraq İsrailin əsas strateji tərəfdaşıdır və hərbi, siyasi, diplomatik dəstəyi ilə bu münasibətləri möhkəmləndirir. Lakin praktiki müstəvidə çox vaxt qərarları Təl-Əviv verir, Vaşinqton isə həmin qərarların nəticələrini idarə etməyə çalışır. Qəzza və digər bölgələrdəki hərbi əməliyyatlarda İsrailin atdığı addımlar buna bariz nümunədir. ABŞ-nin humanitar fəsadlara görə üzləşdiyi beynəlxalq təzyiq, əslində, İsrailin müstəqil hərəkətlərinin nəticəsidir.

Digər tərəfdən, ABŞ daxilində İsrailə yönəlik güclü lobbi təsiri mövcuddur. Bu, Vaşinqton siyasətində İsrailin maraqlarını daim ön planda saxlayır. Yəni münasibətlər təkcə “ABŞ İsrailə təsir göstərir” xətti ilə yox, eyni zamanda “İsrail ABŞ-ın daxili və xarici siyasətinə yön verir” xətti ilə də xarakterizə olunur.

Beləliklə, Hakan Fidanın sözləri bu reallığı ifadə edir: ABŞ ilə İsrail arasında formal olaraq böyük güc-kiçik müttəfiq münasibətləri mövcud olsa da, əslində, tərəflər arasında qarşılıqlı asılılıq hökm sürür. İsrail öz təhlükəsizlik və regional maraqlarını prioritet tutur, ABŞ isə çox vaxt həmin kursa uyğunlaşmalı olur. Bu, Vaşinqton–Təl-Əviv xəttinin illərlə formalaşmış, lakin indi daha aydın görünən gizli arxitekturasıdır.

Ruslan Zəngəzur