Kritik dövr başlayır: Neft gəlirləri azalır çıxış yolu nədir?

Azərbaycanda neft hasilatının sürətlə tükəndiyi deyilir. Belə şəraitdə isə hökumətin alternativ iqtisadi mənbələrə nə dərəcədə hazır olması sual doğurur. Hazırda qeyri-neft sektorunun inkişaf tempi və real vəziyyəti əsas diqqət mərkəzindədir.

Bu istiqamətdə proses necə cərəyan edə bilər? Qeyri-neft sektorunda real vəziyyət necədir? Postneft dövrünə hazırlıq hansı templə gedir? 

Globalinfo.az-a danışan iqtisadçı Elçin Rəşidov deyib ki, Azərbaycanda neft hasilatı tükənmək üzrə olsa da, hökumət postneft dövrünə hazır deyil:

“Rəsmi dairələrdə aparılan müzakirələrdən görünür ki, hələ də prioritetlər və məqsədlər düzgün müəyyənləşdirilməyib. Bu vəziyyət ölkəni gələcək iqtisadi mərhələyə hazırlamaq əvəzinə, mövcud asılılığı daha da artırır. Fiskal və vergi siyasətləri səmərəli şəkildə formalaşdırılmayıb. Büdcə siyasəti hələ də neft gəlirlərindən yüksək dərəcədə asılıdır və indiyədək zəruri islahatlar həyata keçirilməyib. Büdcə şəffaflığı təmin olunmur, büdcə təşkilatlarında vəsaitlərin mənimsənilməsinin qarşısını alan sistemli mexanizmlər mövcud deyil. Hesablama Palatasının aşkarladığı pozuntular da əksər hallarda araşdırılmadan qalır. Uzun illər əvvəl büdcə vəsaitlərinin istifadəsinə dair qaydaların hazırlanmasını təklif etsəm də, bu, qəbul edilməyib. Halbuki şəffaflıq və qaydalı maliyyə idarəçiliyi Azərbaycanın öz “yeni nefti” ola bilər. Büdcə vəsaitlərinə səmərəli və hesabatlı şəkildə nəzarət özlüyündə böyük iqtisadi resursdur”.

Elçin Rəşidov qeyd edib ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) siyasəti də qeyri-neft sektorunun inkişafına mane olur:

“Kredit faizləri həddən artıq yüksəkdir və ən azı iki dəfə azaldıla bilər. Hazırda dollarla verilən kreditlərin faizləri, manatla olan kreditlərdən xeyli aşağıdır. Bu, manat kreditlərinin süni şəkildə şişirdildiyini göstərir. Belə şəraitdə özəl sektor sıxılır, investisiyalar azalır, yeni iş yerləri və bizneslər yaranmır. Banklar yüksək faizləri devalvasiya riski ilə əsaslandırır. Əgər AMB bu riskə dair zəmanət versə, faiz dərəcələri azalacaq, özəl sektor canlanacaq və qeyri-neft iqtisadiyyatı inkişaf edəcək”.

Elçin Rəşidov

İqtisadçı bildirib ki, hazırkı vəziyyətdə digər mühüm məsələ ədalət mühakiməsidir:

“Çünki məhkəmə sistemi ədalətli qərarlar vermir və vətəndaşlarda inam yaratmır. Bu da sahibkarların və investorların fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. Ədalətli məhkəmə sistemi və rəqabətli bazar mühiti yaradılmadan qeyri-neft sektorunun inkişafı mümkün deyil. Qeyri-neft sektorunun real vəziyyətini qiymətləndirmək üçün əsas göstəricilər istehsal həcmi, ixrac və yaradılan iş yerləridir. Lakin bu sahədəki statistika etibarlı deyil. Daxili məlumatlar çox vaxt ziddiyyətlidir, beynəlxalq mənbələrlə üst-üstə düşmür. Bu da ölkədə etibarlı statistik bazanın formalaşmadığını göstərir.

Beləliklə, postneft dövrünə hazırlıq üçün Azərbaycan hökuməti büdcə şəffaflığını artırmalı, qaydalı maliyyə idarəçiliyini təmin etməli, AMB-nin siyasətini yenidən nəzərdən keçirməli və məhkəmə sistemində islahatlar aparmalıdır. Yalnız bu halda qeyri-neft sektoru inkişaf edib ölkənin iqtisadi gələcəyini təmin edə bilər”.

Ləman İmran
Globalinfo.az