Livanda Cozef Aun DÖVRÜ Yaxın Şərqdə SİLAHLAR SUSUR? Yeni Çağ Media

Livanın prezidenti general Cozef Aun seçilib. O, bundan əvvəl Livan ordusunun keçmiş komandanı olub. Aun Fransanın, ABŞ-nin, Səudiyyə Ərəbistanının və Qətərin dəstəyini qazanan bir personadır. 1998-ci ildən etibarən, Livanda bütün prezidentlər ordu komandanları arasından seçilib.

Livan qanunvericiliyinə görə, prezident parlament tərəfindən seçilir. Parlamentdə mövcud dini icmalar üzrə kvotalara əsasən, prezident yalnız maronit xristian ola bilər. Maronit klanlarının prezidentliyə namizəd üzərində razılığa gəlməsi çətin olur, çünki bu siyasi ticarətdə digər dini icmalar da iştirak edir.

Livanlılar 1958-1964-cü illərdə prezident olmuş general Fuad Şəhabı yaxşı xatırlayırlar. O, ölkədə siyasi sabitliyi təmin edə bilmişdi. 1998-ci ildən sonra seçilmiş prezidentlər isə müxtəlif səbəblərlə bu vəzifəyə gəliblər. Rus politoloq Aleksey Makarkinin yazdığına görə, 1998-2007-ci illərdə prezident olmuş Emil Lahud Hafiz Əsədin himayəsi altında idi və həmin dövrdə Suriya Livanın faktiki protektoratı hesab olunurdu. 2008-2014-cü illərdə prezident olmuş Mişel Süleyman isə kompromis fiqur idi. Həmin dövrdə, 2005-ci il “Sidr inqilabı”ndan sonra Suriya protektoratlığı başa çatmışdı və Livanda əsas siyasi qüvvələr Suriya tərəfdarı və əleyhdarları arasında bölünmüşdü.

2016-2022-ci illərdə prezident olmuş Mişel Aun isə Livanda bu vəzifəni tutmuş yeganə siyasi fiqur idi. 1980-ci illərdə Livan ordusuna rəhbərlik etmiş və Hafiz Əsədin əleyhdarı olmuşdu. Hərbi mübarizədə məğlub olaraq, uzun illər Fransada sürgündə yaşamış, “Sidr inqilabı”ndan sonra Livana qayıdaraq gözlənilmədən Bəşər Əsədin müttəfiqinə çevrilmişdi. Onun bu mövqeyi “Hizbullah”da təsirini artırmışdı. Aun Əsəd rejimini Livanın xristian icmalarının müdafiəçisi hesab edirdi. O, 2,5 illik siyasi ticarətdən sonra 2016-cı ildə prezident seçilmişdi. Bu ticarət “Hizbullah” tərəfdarları və əleyhdarları arasında gedirdi.

2022-ci ilin oktyabrından Livanda prezident postu boş qalmışdı və yeni prezident seçimi üçün yenidən uzun müddətli siyasi ticarət aparıldı. “Hizbullah” prezidentliyə ən nüfuzlu klanlardan birinin nümayəndəsi olan Süleyman Frənciyyənin namizədliyini irəli sürmüşdü. Lakin Frənciyyə “Hizbullah”ın əleyhdarları tərəfindən qəbul olunmadı. Fransanın vasitəçilik cəhdləri də uğurla nəticələnmədi. Bu arada, Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin çökməsi ilə Dəməşqin Livanın siyasətinə təsiri tamamilə azaldı. Əsəd rejiminin süqutu İranın “Müqavimət Oxu”nun da zəifləməsinə səbəb oldu. İsrail ordusunun hücumları və “Hizbullah”ın liderlərinin itkiləri də bu təşkilatın gücünü əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı.

Livan rəhbərliyi İsrail ordusunun cənubi Livandan çıxmasını istəyir, lakin İsrail sərhəd bölgələrində dövlət ordusunun yerləşdirilməsini və “Hizbullah”ın oraya qayıtmayacağına dair təminatlar tələb edir. Bu şəraitdə ideal prezident namizədi orduda nüfuza malik və “Hizbullah”la bağlı olmayan şəxs Cozef Aun idi. Beynəlxalq oyunçular da onun üzərində razılığa gəldilər. Frənciyyə Aunun ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı, Fransa və Qətərin dəstəyini qazandığını görüb namizədliyini geri çəkdi. “Hizbullah” zəiflədiyi üçün yalnız ikinci səsvermədə Aunun namizədliyini dəstəkləmək məcburiyyətində qaldı. Auna həmçinin Əsədin köhnə əleyhdarları Samir Caacaa və keçmiş Baş nazir Saad Həriri dəstək verdi. Yeganə müxalifət isə Mişel Aunun partiyasından gəldi.

Cozef Aun ədalət sisteminə müdaxilələrin dayandırılacağını və silah üzərində monopoliyanın yalnız dövlətə məxsus olacağını vəd edib. Bu, “Hizbullah” üzərində nəzarətə nail olmaq istəyinin göstəricisidir. Lakin Makarkinin fikrincə, Aunun “Hizbullah”la kəskin mübarizəyə başlayacağı ehtimal edilmir, çünki bu, ölkədə vətəndaş müharibəsinə səbəb ola bilər. Bütün hallarda, İranın regional mövqelərinin zəiflədiyi açıq şəkildə görünür və bu, təkcə Suriya deyil, Livan siyasətinə də təsir göstərib.

Rafi Müslümov

www.yenicag.az