Məşhur “tiktoker” “şir”lərə görə 90 min manat cərimələnib ŞOK DETALLAR

Son günlər blogerlər yenidən yüksək reklam qiymətləri ilə gündəmə gəliblər. Avtosfer.az-ın APA-ya istinadən məlumatına görə, məşhur blogerlərin sosial media hesabında reklam qiymətləri paylaşım yerindən asılı olaraq 1 000–5 000 manat arasında dəyişir. Ekspertlər qeyd edirlər ki, Azərbaycanda sosial media reklam bazarının 10 milyon manata yaxın hissəsini ələ keçirib. Bununla belə, Azərbaycanda bloger və influenserlərin illik gəlirlərinin bundan dəfələrlə çox olduğu bildirilir.

Qanun dəyişdi: blogerlər artıq rəqəmsal platforma təsirçisi kimi tanınır

Bir müddət əvvəl Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamla “Reklam haqqında” Qanuna edilən dəyişikliklər qüvvəyə minib. Dəyişikliyə əsasən, artıq influenserlər və ya blogerlər də qanunun təsir dairəsinə daxil edilib. Qanunda bloger, influenser və bu istiqamətdə bütün fəaliyyətlər “rəqəmsal platforma təsirçisi” adlandırılıb. Dəyişikliyə görə, hər bir influenser VÖEN sahibi olmalı və hüquqi məlumatlarını qeyd etməlidir. Eyni zamanda influenserə və ya blogerə özü istifadə etmədiyi məhsulu istifadə edirmiş kimi göstərərək reklam etmək qadağan olunur. Qanunu pozanlar üçün cərimələr nəzərdə tutulub. Rəqəmsal platforma təsirçisi tərəfindən “Reklam haqqında” qanunvericiliyin tələblərinin pozulmasına görə vəzifəli şəxslər 750 manatdan 1 250 manatadək, hüquqi şəxslər isə 2 500 manatdan 4 000 manatadək məbləğdə cərimə edilir. Artıq istehlakçı hüququnu pozan blogerlərlə bağlı Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyinə müraciətlər daxil olmağa başlayıb. Agentlikdən bildirilib ki, qanun pozuntusu faktlarla təsdiq edilərsə, bununla bağlı Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət olunur və inzibati tədbirlər görülür, o cümlədən cərimə tətbiq edilir.

Vergi qaydaları hamı üçün eynidir

Maraqlıdır ki, məsələnin vergi tərəfi ilə bağlı hələlik qeyri-müəyyənlik hökm sürür. Ekspertlər qeyd edirlər ki, vergiyə cəlb edilmədə hər hansı fərqli yanaşma tətbiq edilmir, digər peşə sahibləri kimi blogerlərə də gəlir vergisi hesablanır. Vergi eksperti Vəli Əliyev bildirir ki, sosial şəbəkə üzərindən reklam məlumatları təqdim edən istənilən şəxs reklam xidməti göstərmiş olur. Bu zaman fiziki şəxsdirsə, illik 45 min manata qədər gəlir əldə edirsə, vergiyə cəlb edilən gəlirin 75 faizindən vergi tutulmur və güzəşt tətbiq edilir. Əgər gəlir 45 min manatdan çox, 200 min manatdan az olarsa, 75 faiz güzəşt tətbiq edilmədən gəlir vergisinə cəlb edilir. Gəliri 200 min manatdan çox olan rəqəmsal məzmun tərtibatçısı isə ƏDV qeydiyyatına alınır, gəlirlərindən ƏDV hesablanır və gəlir vergisi ödənilir. Ekspert əlavə edib ki, Vergi Məcəlləsində peşə üzrə vergitutmanın müəyyən edilməsi məsələsi minimaldır. Yəni, bloger və influenserin hansısa müəyyən həcmdə vergi ödəməlidir deyə konkret qeyd yoxdur. Vergi Məcəlləsinə əsasən, gəlir əldə edən, amma onu bəyan etməyən bloger və ümumilikdə vergi ödəyicilərinin ilk növbədə mənfəətin 20 faizi həcmində vergi öhdəliyi yaranır. Bundan əlavə, cərimə və vergi ödənişinin gecikdirilməsinə görə əlavə faizlər tətbiq edilir.

Bütün blogerləri vergiyə cəlb etmək mümkündürmü?

Hazırda açıq qalan suallardan biri bloger və influenserlərin hamısının vergiyə cəlb olunub-olunmamasıdır. Ekspertlər bunun fiziki və texniki baxımdan mümkün, amma prosesin çətin olduğunu deyirlər. Vergi sahəsi üzrə ekspert Mehdi Babayev bildirib ki, bloger və influenserlərin vergidən yayınma hallarının aşkar edilməsində vergi orqanları müəyyən çətinliklərlə üzləşir. Onların müxtəlif sosial şəbəkə platformalarında fərqli formada fəaliyyət göstərməsi səbəbindən bu fəaliyyətin mahiyyəti, forması və hansı normativ-hüquqi aktların tələblərinə tabe olduğu əvvəlcə tam aydın deyildi: “Bəzi hallarda Dövlət Vergi Xidməti onların fəaliyyətini aşkar etməkdə texniki və təşkilati maneələrlə qarşılaşır. Bu proses vaxt və çoxsaylı əməkdaşın iştirakı tələb edir. Eyni zamanda, reklam fəaliyyəti nəticəsində vergiyə cəlb olunmalı əməliyyatların dəqiq müəyyənləşdirilməsi mərhələsində də qeyri-müəyyənliklər yarana bilirdi”.

Ekspert qeyd edib ki, qanunvericiliyə edilmiş son dəyişikliklər bu sahədəki bir çox suallara aydınlıq gətirib. Artıq blogerlərin fəaliyyəti reklam fəaliyyəti çərçivəsində qiymətləndirilir, onların vergiyə cəlb olunma qaydaları, vergi hesablamaları və reklamla bağlı tələb olunan sənədləşmə prosedurları dəqiqləşib.

Mehdi Babayev vurğulayıb ki, blogerlərin fəaliyyətinin aşkar edilməsi hələ də həm fiziki, həm də texniki baxımdan vaxt və zəhmət tələb edir. Bu səbəbdən vergi mədəniyyətinin artırılması üçün maarifləndirmə və təbliğat işlərinə ehtiyac var. Onun sözlərinə görə, blogerlər əsasən fərdi qaydada araşdırılır və vergiyə cəlb edilir, bəzi hallarda bu proses gecikmiş formada həyata keçirilir. Fakt müəyyənləşdirildikdə isə, vergidən yayınan şəxslər əvvəlki dövrlərdəki yayınmalara görə də sanksiya və cərimələrlə üzləşə bilərlər.

Vergidən yayınma hallarının qarşısını almaq üçün nəzarət mexanizmləri olmalıdır

Bəzi ekspertlər bildirirlər ki, bu, qismən yeni sahə hesab edilir və gəlirləri sübut etmək çətindir. Bununla bağlı hansısa şəkildə nəzarət mexanizmi qurulmalıdır. “Azərbaycanda adicə mənzil kirayəsini vergiyə cəlb etmək çətin məsələdir. Buna oxşar məsələ isə müğənnilərin vergiyə cəlb edilməsi idi. Amma sonradan səsləndirilən rəqəmlərin reallığı əks etdirmədiyi ortaya çıxdı” – deyə vurğulanır.

Vergi eksperti Vəli Əliyev isə bu məsələyə fərqli yanaşır. O hesab edir ki, bank hesablarına köçürmələr üzərindən aidiyyəti dövlət orqanı şəxsin gəlir və xərclərini müəyyən edə bilər. Bu, o cümlədən bloger və influenserlərə də aiddir. Hətta “ƏDV geri al” layihəsi ilə vətəndaşın nəyə və nə qədər xərclədiyini, ümumilikdə xərclərini və bu vasitə ilə də gəlirlərini müəyyən etmək mümkündür. Bunun üçün müxtəlif üsullar istifadə oluna bilər.

İqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənov isə bildirir ki, bunun üçün vergi qanunvericiliyində hər hansı dəyişikliyə ehtiyac yoxdur. Hər kəs gəlirini bəyan etməli və gəlir vergisi ödəməlidir. Sadəcə harada ki, vergi orqanı buna nəzarət edə bilmir – təkcə blogerlər deyil, digər sahələrdə də, məsələn müğənnilər – onlar da vergi ödəmir. Harada ki, ödənişlə bağlı fakt əldə edilirsə, orada ödəniş edilir. O qeyd edib ki, xaricdə də eyni vəziyyətdir. Buna adi qaydada nəzarət etmək mümkün deyil, amma nəzarət mexanizmləri var. Bunlardan ən əsası ümumi tətbiq edilən gəlir və xərc bəyannaməsidir. Belə bir mexanizm tətbiq edilsəydi, vergi orqanı üçün belə vergi ödəyicilərini müəyyən etmək daha rahat olardı.

DVX: Elektron platformalara nəzarət mexanizmləri tətbiq edilir

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətindən isə məsələyə müəyyən qədər aydınlıq gətirilib. Qurum influenserlərin ayrıca vergi ödəyicisi kateqoriyası kimi tanınmadığını, gəlir əldə edən fiziki şəxslər və ya fərdi sahibkarlar kimi vergi ödəyicisi hesab olunduqlarını bildirib. Qeyd edilib ki, “Reklam haqqında” qanunvericiliyə edilən son dəyişikliklərdə “rəqəmsal platforma təsirçisi” anlayışı gündəmə gəlib ki, bu da blogerlik və influenserlik fəaliyyətini əks etdirir. Bu fəaliyyət növü ilə məşğul olanlar hər hansı bir məhsulu və ya xidmət sahəsini reklam edirlərsə, bu reklamdan əldə etdikləri gəlirlər üzrə gəlir vergisi öhdəliyi daşıyırlar. Məhsulun reklam və ya tövsiyə xarakterli olması bloger və influenserin bu fəaliyyət üzrə davamiyyətinə görə təhlil edilə bilər.

Vurğulanıb ki, sosial media üzərindən gəlir əldə edən fiziki şəxslər vergi orqanlarında uçota alınmaqla VÖEN əldə etməli, fəaliyyəti təsdiqedici sənədlər əsasında rəsmiləşdirməli və əldə olunan gəlirlər üzrə vergi orqanına bəyannamə təqdim etməlidirlər.

Vergidən yayınan blogerlərə 50% maliyyə sanksiyası tətbiq ediləcək

Dövlət Vergi Xidməti xüsusilə qeyd edib ki, elektron platformalarla bağlı fəaliyyətlər vergi nəzarətinin əhatə dairəsinə daxildir və bu sahədə müvafiq nəzarət mexanizmləri tətbiq edilir: “Vergi Məcəlləsinə əsasən, hesabatda göstərilən vergi məbləği hesabatda göstərilməli olan məbləğə nisbətən azaldılırsa, habelə büdcəyə çatası vergi məbləği hesabat təqdim etməməklə yayındırılırsa, vergi ödəyicisinə, həmin Məcəllənin 58.1-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan hal istisna olmaqla, azaldılmış və ya yayındırılmış məbləğin 50 faizi miqdarında maliyyə sanksiyası tətbiq olunur”.

Məşhur “tiktoker” “şir”lərə görə 90 min manat cərimələnib

Bununla belə, Xidmət indiyə qədər vergidən yayınan və cərimə edilən bloger və influenserlərin olub-olmaması ilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirməyib.

Məlumata görə, bir müddət əvvəl “TikTok”da məhşur blogerlərdən birinə 80–90 min manat məbləğində cərimə hesablanıb. Məlum olub ki, sözügedən bloger “TikTok” səhifəsində “şir”ləri daha ucuz qiymətə satmaqla gəlirlərini vergidən yayındırmağa çalışıb. Vergi orqanı isə bunu müəyyən edib və şəxsə qarşı cinayət işi açılıb.