Müharibələrə görə rekord il Ölənlərin ümumi sayı nə qədərdir?

2024-cü ildə zorakılığın son 30 ildə beşinci kəskin artımı qeydə alınıb.

2024-cü il bütün müharibədən sonrakı dövrdə dövlətlərin iştirak etdiyi silahlı münaqişələrin sayına görə rekord il olub.

Lent.az-ın xarici KİV-ə istinadən məlumatına görə, İsveçin Uppsala Universitetinin Münaqişələrin Tədqiqi Proqramına əsasən, il ərzində ən azı bir ölkənin iştirak etdiyi 61 silahlı münaqişə qeydə alınıb. Bu, statistik məlumatların sistematik toplanmasının başladığı 1946-cı ildən bəri maksimum göstəricidir.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2023-cü ildə 59 belə münaqişə olub. Artım davam edir, bu qlobal qeyri-sabitliyi, beynəlxalq və daxili ziddiyyətlərin kəskinləşməsini əks etdirir.

2024-cü ildəki münaqişələrin ümumi sayından 11-i təqvim ili ərzində ən azı 1000 nəfərin ölümü ilə nəticələnən silahlı münaqişə kimi müəyyən edilən tammiqyaslı müharibə səviyyəsinə çatıb. Tədqiqatçıların fikrincə, bu, 2016-cı ildən bəri ən çox müharibədir.

Aktiv münaqişələrin artmasına baxmayaraq, ölənlərin sayı əvvəlki dövrlərlə müqayisədə az olub. İlkin hesablamalara görə, 2024-cü ildə təxminən 160.000 insan zorakılığın qurbanı olub. Müqayisə üçün, 2022-ci il əhəmiyyətli dərəcədə qanlı olub.

Araşdırmanın həmmüəllifi Şon Devis deyir: "Biz əvvəlkindən daha çox müharibələr və münaqişələr görürük, lakin müstəsna dərəcədə qanlı 2022-ci illə müqayisədə bir qədər az insan həlak olub. 2024-cü il 1994-cü ildə Ruanda soyqırımından sonra ən şiddətli dördüncü il olub".

Ukraynadakı müharibə qurbanların sayına görə lider olaraq qalır. 2024-cü ildə Uppsala proqramına əsasən, Ukrayna ərazisində hərbi əməliyyatlar nəticəsində 76 minə yaxın insan həlak olub. Bu, Ukrayna münaqişəsini hazırda dünyanın ən ölümcül münaqişəsinə çevirir.

İtkilərin sayılmasının çətinliyi təkcə zorakılığın miqyası ilə deyil, həm də müasir müharibənin aparılması üsulu ilə bağlıdır. Tədqiqatçılar deyirlər ki, mülki əhali ilə silahlı qruplar arasında aydın sərhəd çəkmək getdikcə çətinləşir, xüsusən də cəbhə xəttinin bulanıq olduğu, təhlükəsizlik qüvvələri ilə nizamsız silahlı qrupların yan-yana fəaliyyət göstərdiyi ərazilərdə.

"Son 15 ildə bir çox sahələrdə informasiya vəziyyəti yaxşılaşsa da, mülki şəxslərlə silahlı qrupların üzvlərini ayırd etmək getdikcə çətinləşir. Bu, mülki şəxslərlə döyüşçülər arasında sərhədin bulanıq olduğu situasiyalarda xüsusilə çətindir", - hesabatın müəlliflərindən biri Tereza Pettersson deyir.

Analitiklər mülki şəxslərə qarşı zorakılığın artmasına xüsusi diqqət yetiriblər. 2024-cü ildə 13,9 min dinc əhalinin qəsdən öldürülməsi faktı qeydə alınıb ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 31 faiz çoxdur. Bu cür hücumlar həm böyük münaqişələr fonunda, həm də terror fəaliyyətləri zamanı qeydə alınıb.

2024-cü ildə ən ölümcül qeyri-dövlət gücü yenə də əsasən Afrikada fəaliyyət göstərən “İslam dövləti” (İD) olub. Ardıcıl onuncu ildir ki, qrup mülki əhali arasında itkilərin əsas səbəbi olaraq qalır. Keçən il İD 3800-ə yaxın dinc sakinin ölümünə görə məsuliyyət daşıyıb, onların əksəriyyəti Konqo Demokratik Respublikasında öldürülüb.

Ümumi təhlil narahatedici tendensiyanın olduğunu göstərir: 2010-cu ildən bəri dövlətlərin iştirak etdiyi münaqişələrin sayı demək olar ki, iki dəfə, ölənlərin ümumi sayı isə beş dəfə artıb.