Nəsli kəsilməkdə olan Hind delfinlərinin mədələri mikroplastiklə dolub

Bakı, 26 sentyabr, AZƏRTAC

Hind delfinləri, yaxud kiçik Qanq delfinləri (Platanista minor), Pakistan və Hindistan ərazilərində Hind çayı hövzəsində yaşayır. Bu məməlilər suyun dibində yaşayan orqanizmlərlə qidalandıqları və bulanıq sularda yaşadıqları üçün demək olar ki, kor olublar və yalnız işığı və onun hansı istiqamətdən gəldiyini ayırd edə bilirlər.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Hind delfinləri BMT-nin Təbiəti Mühafizə üzrə Beynəlxalq İttifaqının (IUCN) Qırmızı Siyahısına daxil edilib və nəsli kəsilməkdə olan növ hesab olunur.

Onlar üçün əsas təhlükələr arasında bəndlərin inşası, balıqçılıq torlarına dolaşma, gəmiçilik və Hind çayının kimyəvi maddələrlə çirklənməsi göstərilir. “PLOS One” jurnalında dərc olunan yeni araşdırmanın nəticələrinə görə, indi bu siyahıya mikroplastik də əlavə olunmalıdır.

Mütəxəssislər 2019–2022-ci illər arasında çayın sahilinə çıxaraq tələf olmuş beş “Platanista minor” nümayəndəsini yarıblar. Hər bir heyvanın həzm sisteminin hər tərəfində mikroplastik tapılıb. Üstəlik, onun miqdarı olduqca yüksək olub. Hər fərddə 184-dən 429-a qədər plastik hissəcik aşkar olunub. Böyük ehtimalla onlar delfinlərin orqanizminə qida ilə və ya yemlənmə zamanı təsadüfi udulma nəticəsində daxil olub.

Əvvəlki tədqiqatlarda bioloqlar mikroplastiki dəniz məməlilərində, məsələn, afalinlərdə aşkar etmişdilər. “Lakin Hind delfinlərində tapılan miqdar əvvəlki bütün göstəriciləri üstələyib”, - deyə yeni elmi işin müəllifləri vurğulayıblar.

Aşkarlanan hissəciklərin 90 faizindən çoxunu liflər təşkil edib, onların orta ölçüsü 300 mikrometrdən 5 millimetrədək dəyişib. İnfraqırmızı spektroskopiya analizi göstərib ki, hissəciklərin əksəriyyəti geyim və plastik butulkaların istehsalında istifadə olunan polietilentereftalatdan (PET) ibarətdir. Bundan başqa, nümunələrdə polifenilensulfid (PPS), poliester, polivinilxlorid (PVC) və poliuretan da aşkarlanıb.

Belə çirklənmənin əsas mənbələri toxuculuq sənayesi, şəhər və kənd təsərrüfatı tullantıları, qida məhsullarının plastik qablar və balıqçılıq torlarıdır. Oxşar mikroplastik hissəciklər daha əvvəl Hind delfinlərinin qidalandığı balıqlarda da tapılıb, bu da çirkləndiricilərin qida zənciri ilə ötürüldüyünü göstərir.

Tədqiqatçılar şirin su məməlilərinin sağlamlığına birbaşa təsiri öyrənməyiblər, lakin elmi ədəbiyyatdan məlumdur ki, mikroplastik həzm problemləri, oksidativ stress və heyvanlarda reproduktiv funksiyanın pozulmasına səbəb ola bilər. Bu da yox olma təhlükəsində olan növ üçün əlavə risklər yaradır.

Alimlər şirin su hövzələrinin mikroplastiklə çirklənməsinin azaldılması üçün təcili tədbirlər görülməsinə çağırıblar. Bu problem həm də dəniz canlılarına təsir göstərir. Xırda plastik hissəciklər həm də ən iri köpəkbalıqlarının toxumalarında, dəniz tısbağalarında və quşlarda aşkarlanıb.