Nyu York impulsu: Azərbaycanın beynəlxalq arenada kompleks strateji uğuru ANALİZ

Bakı, 2 oktyabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

Azərbaycan Asiya ilə Avropa arasında əsas nəqliyyat və enerji qovşağı kimi mövqelərini fəal şəkildə möhkəmləndirir. Coğrafi üstünlükləri və infrastruktur layihələrinə irimiqyaslı sərmayələr hesabına ölkə qlobal logistika zəncirlərində və enerji marşrutlarında mühüm həlqəyə çevrilir. Bu kontekstdə xüsusilə də Çin və Mərkəzi Asiyanı Xəzər dənizi, Cənubi Qafqaz və Türkiyə üzərindən Avropa ilə birləşdirən Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (TBNM) və ya Orta Dəhlizin inkişafı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Məhz bu kontekstdə, yaxın vaxtlarda Nyu-Yorkda keçirilmiş VI Xəzər Biznes Forumu Azərbaycanın qlobal logistika və enerji arxitekturasındakı yerinin müzakirəsi üçün platformaya çevrildi və bu müzakirələrdə TBNM-in əhəmiyyətinə xüsusi diqqət yetirildi. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin səsləndirdiyi fikirlər göstərir ki, son üç ildə Orta Dəhliz üzrə yükdaşımalar 90 faiz artıb, 2030-cu ilə qədər isə dəhlizin buraxıcılıq gücü üç dəfə artacaq, daşınma müddəti isə təxminən iki dəfə azalacaq. Bu göstəricilər Orta Dəhlizi şimal tranzit marşrutları müqabilində real alternativə çevirir. Dəhlizin inkişafında mühüm elementlərdən biri “Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu” (TRIPP) təşəbbüsü oldu ki, bu da Azərbaycanın əsas ərazisinin Naxçıvanla birləşdirilməsini nəzərdə tutur və beləliklə, ölkənin beynəlxalq təchizat zəncirlərinə inteqrasiyası üçün möhkəm daxili dayaqlar yaradır. Əhəmiyyətli məqamlardan biri də Bakı limanının artıq 25 milyon ton yükgötürmə qabiliyyətinin olması və marşrut üzrə illik dövriyyəsinin 50 milyon tonu ötə bilməsi ilə bağlı bəyanat oldu. Bundan əlavə, qeyd olunan forum çərçivəsində Azərbaycan “ağıllı dəhliz” konsepsiyasını təklif etdi. Bu konsepsiya çərçivəsində logistika, enerji mübadiləsi və fiber-optik infrastruktur paralel şəkildə inkişaf etdirilərək nəticədə tranzit həm də enerji, məlumat və kapital ötürülməsi üçün kompleks sistemə çevriləcək. Beləliklə, Nyu-York forumu bir daha göstərdi ki, nəqliyyat layihələri energetika və rəqəmsallaşma ilə birgə nəzərdən keçirilməlidir.

Bu iqtisadi və infrastruktur təşəbbüsləri Azərbaycanın beynəlxalq arenadakı diplomatik səyləri ilə üzvi şəkildə tamamlanır. BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında çıxış edən Prezident İlham Əliyev Ermənistanla uzunmüddətli münaqişənin həllinə dair kompleks baxış təqdim edib və vurğulayıb ki, ərazi bütövlüyünün bərpası və davamlı sülhün təmin olunması sosial-iqtisadi tərəqqi və iri infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsində vacib şərtdir. Dövlət başçısının bu çıxışı Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi, enerji təhlükəsizliyi, davamlı inkişaf kimi qlobal problemlərin həllində çoxtərəfli yanaşmaya sadiqliyini təsdiqlədi. O, həmçinin Azərbaycanın COP29-un sədri kimi fəal rolunu qeyd etdi və yaşıl enerji, iqtisadiyyatın rəqəmsal transformasiyası, həmçinin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (DİM) həyata keçirilməsi istiqamətində konkret təşəbbüsləri səsləndirdi. Prezident İlham Əliyevin bəyanatları beynəlxalq ictimaiyyətə Azərbaycanın nəticəyönümlü və praqmatik xarici siyasət kursunun siqnalı oldu – bu siyasət iqtisadi maraqları qlobal məsuliyyətlə birləşdirir. Prezident İlham Əliyevin bəyanatları iqtisadi maraqları qlobal məsuliyyətlə birləşdirməyə qadir olan Azərbaycanın praqmatik, nəticəyönümlü xarici siyasəti barədə beynəlxalq ictimaiyyətə siqnal rolunu oynayır.

Nyu-Yorkda Prezident İlham Əliyev yeni bir dövrə dair baxışını açıqladı və bildirdi ki, Azərbaycan regional və qlobal arenada mühüm mövqeyə sahib olaraq, energetika sahəsindəki çağırışlardan ekoloji təşəbbüslərə qədər bir sıra mühüm beynəlxalq problemlərin həllinə fəal şəkildə töhfə verir. Çıxışında o, hərbi sınaqlardan və ədalətsiz vəziyyətlərdən keçmiş, lakin bunlara köklənməyərək onları bütün dünya üçün nümunəyə çevirən bir ölkədən danışdı, ədaləti bərpa etməyin, qələbə qazanmağın və bərabərlik və qarşılıqlı hörmət əsasında yeni qlobal nizam qurmağın nümunəsini göstərdi.

BMT Baş Assambleyasının 80-ci yubiley sessiyası çərçivəsində zəngin və məhsuldar diplomatik mühit formalaşmışdı. Prezident İlham Əliyev Finlandiya, Portuqaliya, Yunanıstan, Keniya və İraqın rəhbərləri ilə mühüm ikitərəfli görüşlər keçirdi. Bu danışıqlarda Azərbaycan regional nəqliyyat-energetika dəhlizlərinin mərkəzi və Vaşinqtonda avqust ayında keçirilmiş görüşlərdən sonra Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılmasına yönəlmiş konstruktiv tərəfdaş kimi fəal şəkildə təqdim olundu. Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin normallaşdırılması məsələsi Avropa Şurasının Baş katibi Alen Bersenin də xüsusi diqqətini cəlb etdi. O, bölgədə davamlı sülhün bərqərar olunmasına yönəlmiş təşəbbüslərə dəstəyini ifadə etdi və Azərbaycanla Avropa Şurası arasında əməkdaşlığın perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparıldı. Eyni zamanda, Nyu-Yorkda keçirilən sessiya çərçivəsində aparılan danışıqların əsas mövzularından biri də Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə qaldırılması, eləcə də iki ölkə arasında iqtisadi və investisiya əməkdaşlığının genişləndirilməsi oldu.

Prezident İlham Əliyevin səfərinin iqtisadi bloku da az əhəmiyyət daşımırdı. Bu blok “Franklin Templeton”, “Brookfield Asset Management”, “Blackstone”, “Global Infrastructure Partners” və “Neuberger Berman” kimi aparıcı beynəlxalq maliyyə və investisiya şirkətləri ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsinə həsr olunmuşdu. Sözsüz ki, bu şirkətlərlə əməkdaşlıq Azərbaycan üçün böyük fayda verəcək. “Franklin Templeton” kimi iri dünya investisiya fondu uzunmüddətli maliyyələşmə və peşəkar aktivlərin idarə olunmasını təmin etməklə iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarının strateji inkişafına kapital cəlb edə bilər. İnfrastruktur layihələrində ixtisaslaşmış “Brookfield Asset Management” nəqliyyat və kommunal şəbəkələrin modernləşdirilməsinə yardım göstərərək infrastrukturun dayanıqlığını və keyfiyyətini artıracaq ki, bu da iqtisadi artım üçün olduqca vacibdir. Dünyanın ən böyük özəl investisiya fondlarından biri olan “Blackstone” isə enerji və daşınmaz əmlak sahələrində aktivlərin idarə olunması və layihələrin maliyyələşdirilməsi üzrə ekspert həlləri təklif edərək bu əsas sektorların inkişafını sürətləndirə bilər. “Global Infrastructure Partners”in iri infrastruktur obyektlərinin, o cümlədən enerji və logistika layihələrinin icrasındakı təcrübəsi isə Azərbaycanın regional nəqliyyat və enerji qovşağı kimi mövqeyini daha da gücləndirəcək. Nəhayət, “Neuberger Berman” dayanıqlı və innovativ investisiyalara yönəlməklə müasir texnologiyaların tətbiqinə və yaşıl enerji sahəsinin inkişafına töhfə verəcək, bu isə ölkənin ekoloji dayanıqlığını və investorlar üçün cəlbediciliyini yüksəldəcək. Görüşlər zamanı infrastruktur, energetika və logistika kimi əsas iqtisadi sektorların inkişafına yönəlmiş konkret layihələr müzakirə olunub ki, bu da dövlətin investisiya cəlbediciliyinin artırılması istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü fəaliyyətini nümayiş etdirir.

Qlobal kapital uğrunda rəqabətin gücləndiyi şəraitdə bu yanaşma xüsusilə vacibdir. İnvestorlar ən sabit və perspektivli bazarlara üstünlük verirlər və məhz müsbət investisiya mühiti sayəsində Azərbaycan son 20 ildə iqtisadiyyatına təxminən 350 milyard dollar sərmayə cəlb edib ki, bunun da təxminən yarısı xarici investisiyaların payına düşür. Prezidentin aparıcı beynəlxalq şirkətlərlə görüşləri göstərdi ki, bu investorlar yalnız mövcud nailiyyətləri deyil, həm də gələcək layihələri dəstəkləməyə hazırdırlar və bu, Azərbaycanın iqtisadi strategiyasına etimadı gücləndirir.

Beləliklə, Nyu-York səfərinin təhlili bir neçə əsas nəticə çıxarmağa imkan verir. Birincisi, Azərbaycan beynəlxalq arenada Avropa, Afrika, Asiya tərəfdaşları ilə paralel dialoq qurmağa qadir etibarlı və praqmatik tərəfdaş imicini möhkəmləndirir. İkincisi, danışıqların iqtisadi bloku uzunmüddətli sərmayələrin cəlb edilməsi və infrastruktur potensialının möhkəmləndirilməsi üçün real imkanlar açır. Üçüncüsü, diplomatik fəallığın iqtisadi təşəbbüslərlə vəhdəti Azərbaycanın xarici siyasətində strateji dərinliyi nümayiş etdirir. Azərbaycan sülhməramlı təşəbbüsləri iqtisadi məqsədlərlə əlaqələndirərək daxili və xarici siyasət arasında sinergiya yaradır.

Qısamüddətli perspektivdə bu səfər ikitərəfli əməkdaşlığın genişlənməsi, investisiyaların cəlb edilməsi və regional sabitliyin möhkəmlənməsi üçün platforma formalaşdırır. Uzunmüddətli perspektivdə isə əldə olunmuş razılaşmaların həyata keçirilməsi Azərbaycanın regional nəqliyyat-energetika dəhlizlərinin mərkəzi statusunu daha da gücləndirəcək, investisiya cəlbediciliyini artıracaq və ölkənin qlobal siyasətdə konstruktiv iştirakçı mövqeyini möhkəmləndirəcək. Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin Nyu-York səfəri diplomatik, iqtisadi və imic hədəflərinin harmonik şəkildə birləşdirildiyi kompleks strateji addım oldu. Qlobal qeyri-sabitlik və Cənubi Qafqazda sərmayələr uğrunda rəqabətin artdığı şəraitdə bu səfər ölkəyə beynəlxalq mövqelərini gücləndirmək, tərəfdaşlıqları inkişaf etdirmək və regional sabitliyi təşviq etmək imkanı verdi.

Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin Nyu-York səfəri diplomatik, iqtisadi və imic məqsədlərinin harmonik şəkildə birləşdirildiyi kompleks strateji addım kimi qiymətləndirilə bilər və bu, ölkənin beynəlxalq arenada gələcək inkişafı üçün möhkəm əsas yaradır. Qlobal qeyri-sabitlik və Cənubi Qafqazda sərmayələr uğrunda rəqabətin artdığı şəraitdə bu səfər Azərbaycan üçün öz beynəlxalq mövqelərini möhkəmləndirmək, tərəfdaşlıq əlaqələrini inkişaf etdirmək və regional sabitliyi təşviq etmək istiqamətində praqmatik yanaşmanı nümayiş etdirmək imkanı yaratdı.