Pandemiyanın gizli irsi: dəyişən psixika və yeni insan modeli

"Pandemiya dövrü təkcə qlobal sağlamlıq böhranı deyil, həm də insan psixikasını, idrak proseslərini və sosial davranış modellərini müşahidə etmək üçün unikal bir şərait yaratdı”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq Gülər Məmmədova bildirib.

Psixoloqun sözlərinə görə, bu “münbit mühit” hər kəsin öz təfəkkür səviyyəsinə, şəxsiyyət xüsusiyyətlərinə və psixoloji dayanıqlığına uyğun olaraq fərqli şəkildə dəyərləndirildi:

“Pandemiyadan sonrakı dövrdə insanların psixologiyasında, həm emosional, həm də fizioloji durumunda baş verən dəyişikliklər, qoxu və dad itməsi, yaddaş zəifliyi, davranış pozuntuları və adaptasiya çətinlikləri , çox vaxt həmin dövrün nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Evə məhdudlaşdırılmış həyat tərzi insanların bir-birini daha yaxından tanımasına, ailədaxili münasibətlərdə gizli gərginliklərin üzə çıxmasına, eyni zamanda bəzi konfliktlərin həllinə şərait yaratdı. Sosial mühitdə meydana gələn dəyişikliklər fərdlərin olaylara yanaşmasına da təsir etdi.

Pandemiya insanların həyat fəlsəfəsinə də mühüm təsir göstərdi. Ölüm halları, yaxınların itirilməsi, sosial təcrid və qeyri-müəyyənlik hissi bir çox insan üçün motivasiya mənbəyinə çevrildi və “həyata daha sağlam bağlanma” modelini formalaşdırdı. Bu hadisələr şəxsiyyətin situasiyadan asılı olaraq necə dəyişə biləcəyini bir daha göstərdi.

Mövcud dövrdə psixoloji stabilliyi qorumağın əsas yolu fərdin öz psixi durumunu tanımasıdır. İnsan nəyin zərər verdiyini bilirsə, ondan uzaq durmaq və ya ona limitlər qoymaq bacarığı formalaşmalıdır. Məsələn, sosial şəbəkələrdən psixoloji olaraq yorulan şəxslər bu platformalardan istifadəyə müəyyən vaxt çərçivəsi tətbiq etməlidirlər. Maraqları düzgün formalaşdırmaq, məqsədləri müəyyənləşdirmək və nizam-intizamlı həyat tərzi qurmaq psixoloji rifahın vacib komponentləridir.

Pandemiya dövrü bizə göstərdi ki, insan psixikası zərif, lakin eyni zamanda yüksək adaptasiya potensialına malikdir. Ağıllı insan öz vaxtını və davranışını idarə etməyi bacarır; özünü tanımayan və məqsədsiz fəaliyyət göstərən şəxs isə psixoloji inkişafını ləngidə bilər. Buna görə də, hər kəsin öz gündəlik həyat ritmini şüurlu şəkildə formalaşdırması və psixoloji sağlamlığını qorumaq üçün fərdi məsuliyyət daşıması vacibdir”.

Günay Hacıyeva