Putinin böyük planı: Yeni dünya nizamı, müstəqilliyi itirmiş Ukrayna və...

ABŞ prezidenti Donald Tramp Ukraynada tezliklə "tam atəşkəs" əldə olunacağını elan edib. Lakin Rusiya və Ukrayna arasında qarşılıqlı hücumlar hələ də davam edir. 

Tramp Rusiya prezidenti Vladimir Putinin sülh istədiyini iddia etsə də, ekspertlərə görə, Putinin əsl məqsədi Ukraynanın müstəqilliyinə son qoymaq, yeni bir qlobal nizamı qurmaq və NATO-nun genişlənməsini dayandırmaqdır. Digər tərəfdən, Trampın "ABŞ olmadan NATO-nun əhəmiyyəti yoxdur" bəyanatı böyük diqqət çəkib.

Trampın sözlərinə baxmayaraq, Ukrayna və Avropadakı müttəfiqlər Putinin sülh niyyətinə skeptik yanaşır. Rusiya lideri barışıq istədiyini bildirsə də, ona təklif edilən variantları qəbul etmir.

Putinin böyük hədəfi: Yeni qlobal nizam

Qaynarinfo xəbər verir ki, ABŞ-ın CNN xəbər agentliyinin məlumatına görə, Vladimir Putin dəfələrlə Ukraynanın müstəqil bir dövlət kimi mövcud olmaması gərəkdiyini bildirib. O, həmçinin NATO-nun Soyuq müharibə dövründəki sərhədlərinə qayıtmasını tələb edir. Lakin Putinin əsas məqsədi təkcə NATO-nun zəiflədilməsi deyil, Rusiyanın baş rolda olduğu yeni bir dünya nizamı yaratmaqdır.

Putin və ətrafındakı siyasətçilər hələ də Sovet İttifaqının dağılmasının yaratdığı alçaldıcı təcrübəni unutmayıblar. 1990-cı illərdə Rusiya iqtisadiyyatı çökmüş, Beynəlxalq Valyuta Fondu (IMF) və Dünya Bankından maliyyə yardımı almaq məcburiyyətində qalmışdı. Lakin 2000-ci illərdə artan neft qiymətləri sayəsində Rusiya yenidən güclənməyə başlayıb. Hətta Rusiya G7-yə dəvət edilərək G8-in bir parçası olub. Lakin bu belə Putin üçün yetərli deyil.

Putinin coğrafi məqsədləri

Marşall Fondunun rəhbəri Kristin Berzina bildirir ki, Putin ölkəsinin rifahından çox, geosiyasi məqsədlərinə önəm verir. Rusiya Ukraynaya hücum etdikdən sonra G8-dən çıxarılıb və Qərbin sərt sanksiyalarına məruz qalıb.

Berzina qeyd edir:

"Rusiya üçün G7-də səkkizinci olmaq heç vaxt yetərli olmayıb. Rusiya dünyanın ən böyük ölkəsidir və təbii ehtiyatlarla zəngindir. Necə ola bilər ki, o, sadəcə bir iştirakçı olsun?"

Trampın siyasəti və Putinin fürsətçiliyi

Donald Tramp Ukrayna müharibəsinin mümkün qədər tez bitməsini istəyir. Bu isə Putin üçün vaxt qazanmaq və yeni strategiyalar qurmaq şansı deməkdir.

Trampın "bütün kartlar Rusiyanın əlindədir" ifadəsinə baxmayaraq, müharibə son iki ildir ki, əsasən eyni vəziyyətdə qalır. Rusiya bəzi əraziləri ələ keçirsə də, qəti qələbə qazana bilməyib.

Rusiya üzrə analitik Mark Qaleotti isə Putinin planlarının istədiyi kimi getmədiyini bildirir:

"Putin düşünürdü ki, Ukraynanı asanlıqla işğal edəcək. Üç ildən sonra Ukraynanın 20%-ni nəzarətdə saxlayır, lakin bunun əvəzində ağır itkilər verib. Ruslar müharibəni uduzur, lakin ukraynalılar daha sürətlə uduzur".

Putinin uzunmüddətli planları

Rusiya rəsmiləri sülh istədiklərini bəyan etsələr də, Ukraynanın suverenliyinin və NATO-nun genişlənməsinin əsas problem olduğunu bildirirlər.

Fevral 2022-də Putin Ukraynaya tammiqyaslı hücum əmri verərkən Kiyevdə Moskva yönlü bir hökumət qurmaq və Ukraynanı Belarus kimi bir peyk dövlətə çevirmək istəyirdi. Lakin o, bu hədəfinə çata bilmədi. Buna baxmayaraq, məqsədindən geri çəkilmək niyyətində deyil.

Rusiyanın strategiyası

Kristin Berzinanın fikrincə, Rusiya Ukraynadakı seçki prosesinə müdaxilə edərək öz məqsədlərinə çatmağa çalışa bilər. Kreml hazırda Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin legitimliyini sual altına almağa və ölkədə seçkilərin keçirilməsinə təzyiq etməyə çalışır.

Tramp da Zelenskini "seçkisiz bir diktator" adlandıraraq Kremlin bu arqumentini dolayısı ilə dəstəkləyir.

Putinin arqumentləri nədir?

Vladimir Putin Ukraynanın əslində müstəqil bir dövlət olmadığını iddia edir. O, Ukraynanın və ukraynalıların "tarixi Rusiyanın bir hissəsi" olduğunu iddia edərək bu müharibəyə haqq qazandırmağa çalışır.

Lakin tarixçilər bu fikrin reallıqla uyğun gəlmədiyini bildirirlər. Nottingem Universitetindən Monika Vit qeyd edir:

"Putinin danışdığı şey orta əsrlərə aid siyasi bir qurumdur. Bu, müasir bir dövlətin varlığı ilə eyni şey deyil".

Putin həmçinin Rusiyanın dini kimliyini gücləndirmək üçün də müharibədən istifadə edir. Rus Pravoslav Kilsəsinin rəhbəri Patrik Kirill müharibənin ən güclü tərəfdarlarından biridir.

"Putin 10-cu əsrin Rus Pravoslav irsini dirçəltməyə çalışır. Lakin bu, müasir dünya ilə uyğun gəlmir", deyə Monika Vit bildirib.

Nəticə: Putin nə istəyir?

Putinin əsas məqsədləri bunlardır:

* Ukraynanın müstəqilliyini ləğv etmək və onu Rusiyaya bağlı bir dövlətə çevirmək.

* NATO-nun genişlənməsini dayandırmaq və Qərbin təsir dairəsini məhdudlaşdırmaq.

* Yeni bir qlobal nizamı yaratmaq və bu nizamda Rusiyanı aparıcı güc halına gətirmək.

Buna baxmayaraq, ekspertlərə görə Putin Ukraynada tam qələbə qazanmaqdan uzaqdır və müharibə uzandıqca Rusiya daha çox itkilər verir. Lakin Trampın NATO və Ukrayna siyasətindəki dəyişiklikləri, Putinə yeni imkanlar yarada bilər. Dünya siyasətində yeni bir dövr başlayır və bu dövrdə Putinin planları və Qərbin reaksiyası gələcəyin istiqamətini müəyyən edəcək.

Aydın