Qara pişiyin sirri: Uğursuzluq inancının həqiqi mənşəyi

Qara pişik qarşımızdan keçəndə “uğursuzluq” gələcəyinə inanmaq, insanların qədim dövrlərdən bu günə gətirdiyi simvolik düşüncələrin nəticəsidir. Bu inancın kökləri həm mifologiyada, həm də Orta Əsr dini təsəvvürlərində gizlidir. Mənbələrdə qeyd edilir ki, əslində, ən qədim sivilizasiyalardan biri olan Misirdə qara pişiklər müqəddəs hesab olunurdu. Bastet ilahəsinin simvolu olan pişiklər ailəni bəlalardan qoruyan varlıq kimi görülürdü və qara pişiyin xüsusi gücə sahib olduğuna inanılırdı. Yəni qara pişik haqqında mənfi yanaşma əvvəldən mövcud olmayıb.

Sonradan Avropada xristianlığın yayılması və Orta əsr cadugərlik ovları ilə bu təsəvvür tam tərsinə döndü. Qara rəng “şər”, “qaranlıq”, “gecə” və “gizli təhlükə” ilə əlaqələndirilirdi. Cadugərlərin guya qara pişiklərlə gəzdiyi, onların ruhlarını heyvanlara köçürdüyü kimi inanclar kilsə tərəfindən geniş yayıldı. Qara pişik saxlamaq belə, cadugərliklə günahlandırılmaq üçün kifayət idi. Bu stereotiplər zaman keçdikcə folklora, ordan da gündəlik davranışlara hopdu.

İnsanların qara pişiklə rastlaşanda “pislik olacağına” inanması həm də simvolik təfəkkürlə bağlıdır. Yolun kəsilməsi qədim mədəniyyətlərdə taleyin dəyişəcəyi ilə əlaqələndirilir, qara rəng isə naməlumluq qorxusu yaradırdı. Pişiklərin gecə aktivliyi, gözlərinin qaranlıqda parlaması və səssiz hərəkəti insanlarda fövqəltəbii assosiasiyalar yaradıb. O dövrdə bunu izah edə bilməyən toplumlar bu davranışlara “mistik güc” yükləyirdilər.

Maraqlıdır ki, qara pişik hər yerdə uğursuz sayılmır. İngiltərədə, Şotlandiyada, Skandinaviya ölkələrində və Yaponiyada qara pişik rifah, bolluq və uğur gətirən heyvan kimi qəbul olunur. Bu da göstərir ki, inancın əsası obyektiv deyil, mədəniyyətə bağlıdır. Eyni heyvan bir mədəniyyətdə qorxu, digərində isə xoşbəxtlik simvolu ola bilir.

Müasir baxışdan yanaşdıqda qara pişiyin rəngi ilə taleyin heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu inanc daha çox psixologiyanın təsiri ilə yaşamaqda davam edir. İnsanlar baş verən pis hadisələri qara pişiklə əlaqələndirib, yaxşıları görməzdən gəlir və beləliklə, inanc möhkəmlənir. Əslində isə qara pişiyin digər pişiklərdən heç bir fərqi yoxdur. Fərq yalnız insanların ona yüklədiyi mənalardadır.

İnancın uzunömürlü olmasının səbəbi də budur ki, rəngin psixoloji təsiri, tarixi miflər və sosial təkrarlanma birləşərək qara pişiyi mədəni simvola çevirib. Bugün isə bunun elmi əsasının olmadığı aydındır və qara pişik sadəcə rənginə görə yanlış dəyərləndirilən bir heyvandır.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info