Qərb mübahisə apardığı vaxt Azərbaycan qurur: Bakının Afrikadakı manevri

Afrika artıq çoxdan "kənar oyunçuların şahmat taxtası" deyil. Bu gün bu qitə - tərəfdaşlıq, uzunmüddətli strategiyalar və real quruculuq sahəsidir. Gələcəyin bazarlarının formalaşdığı, hər kvadrat kilometri geoiqtisadi aktiv sayılan bir məkan. Yeni bir oyunda - burada artıq toplarla deyil, müqavilələrlə, ultimatumlarla deyil, təşəbbüslərlə xəritə dəyişir - Azərbaycan səssiz və ağıllı şəkildə öz yerini möhkəmləndirir. Hay-küylə deyil, aqressiya ilə deyil, soyuqqanlı planla, baxışla və anlayışla.

Milli.Az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Kim üçünsə Afrika - xammal mənbəyi, kim üçünsə - humanitar yük, kim üçünsə - başağrısıdır. Amma Azərbaycan üçün bu qitə - özünün otuz il əvvəlki aynasıdır: infrastruktur olmayan potensial, sabitliyi olmayan sərvət, idarəolunmayan enerji. Məhz buna görə Bakı Afrikanı "nüfuz nümayişi" üçün deyil, bərabərhüquqlu, real və perspektivli tərəfdaş kimi seçir.

Bu nə missiyadır, nə də ideoloji ekspansiya. Bu - Azərbaycanın ikili standartlardan və Qərbin süzgəcindən bezmiş xarici siyasətində yeni coğrafiyadır. Burada "davamlı inkişaf" barədə şüarlar deyil, konkret məktəblər, günəş stansiyaları, tibb mərkəzləri və aqrar platformalar dəyər kəsb edir. Burada "biz sizə kömək edəcəyik" deyilmir - burada belə deyilir: "gəlin birlikdə görək işimizi."

Azərbaycanla Afrika münasibətləri xəbərlərin bir başlığı deyil - bu, artıq bu gündən qurulmağa başlayan gələcəkdir. Və bu əməkdaşlıqda hər şey var: məntiq, resurs, təcrübə və ən əsası - birgə maraq: dəyişən dünyada yaşamaq və qalib gəlmək.

Afrika ölkələri Azərbaycanı necə görür:

- Davamlı inkişaf modeli kimi. Azərbaycan 30 il ərzində postsovet böhranından çıxaraq dayanıqlı iqtisadiyyata keçdi, dövlət idarəçiliyini (ASAN xidmət), rəqəmsal xidmətləri və infrastrukturunu modernləşdirdi. Bu təcrübə Uqanda, Keniya və Ruanda kimi ölkələrin diqqətini çəkir.

- İnvestisiya tərəfdaşı kimi. 2024-cü ildə Azərbaycanın Afrikaya birbaşa sərmayələri 130 milyon dolları keçdi - bu, 2023-cü illə müqayisədə 45% çoxdur. Əsas sahələr: neft-qaz, emal, logistika və tikinti.

- Texnologiya və müdafiə əməkdaşlığı mənbəyi kimi. Afrika ölkələri Azərbaycan istehsalı pilotsuz uçuş aparatları, atıcı silahlar və rabitə sistemləri ilə maraqlanır. Artıq Somali, Qambiya və Çad üçün təchizat həyata keçirilib.

1. Misir: energetika, bərpa olunan mənbələr və neft-kimya

Azərbaycan-Misir əməkdaşlığı enerji sahəsində dayanıqlı dinamika göstərir.

2024-cü ilin mayında SOCAR ilə Misirin Egyptian General Petroleum Corporation (EGPC) şirkəti arasında illik 1 milyon ton neft və qaz kondensatı tədarükünü nəzərdə tutan Anlaşma Memorandumu imzalanıb.
Tərəflər Süveyş kanalında günəş elektrik stansiyalarının tikintisi üzrə birgə müəssisə yaradılması barədə danışıqlar aparırlar. Birinci mərhələdə 100 MVt gücündə stansiyanın inşası planlaşdırılır. Layihənin IRENA (Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Beynəlxalq Agentlik) xətti ilə maliyyələşdirilməsi gözlənilir.
SOCAR Təlim Mərkəzi çərçivəsində Misir neft-kimya mütəxəssislərinin Bakıda təlimlərə cəlb olunması da müzakirə edilir.
2. Əlcəzair: neft emalı və strateji təcrübə mübadiləsi

Afrikanın ən böyük qaz (təxminən 4,5 trilyon m³) və neft (təxminən 12 milyard barrel) ehtiyatlarına malik Əlcəzair Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş kimi görür.

2025-ci ilin fevralında Azərbaycanın Energetika Nazirliyi və SOCAR nümayəndə heyətinin Əlcəzairə rəsmi səfəri zamanı Skikda və Arzewdəki neft emalı zavodlarının modernizasiyasında Azərbaycan tərəfinin iştirakı müzakirə olunub.
Neftin ikinci emalı texnologiyalarının, o cümlədən kraking üçün katalizatorların birgə işlənməsi sahəsində maraq ifadə olunub.
Təcrübə mübadiləsi çərçivəsində 2024-cü ildə 25 Əlcəzair mühəndisi SOCAR Downstream Management Training Center-də ixtisasartırma kursları keçib.

3. Uqanda: rəqəmsal dövlət idarəçiliyi və ASAN xidmət modeli

Uqanda Afrikada ASAN xidmət modelini tətbiq edən ilk ölkələrdən biridir. BMT bu modeli dövlət idarəçiliyində ən uğurlu təcrübələrdən biri kimi tanıyıb.

2022-2024-cü illərdə Azərbaycan Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin dəstəyi ilə Uqandada 6 ASAN xidmət mərkəzi açılıb.
Uqanda Rəqəmsal Texnologiyalar Nazirliyinin hesablamalarına görə, bu modelin tətbiqi nəticəsində dövlət xidmətlərindən məmnunluq göstəricisi 54%-dən 82%-ə yüksəlib.
2024-cü ildə rəqəmsal şəxsiyyət vəsiqələri və daşınmaz əmlak reyestrini də əhatə edən "ağıllı hökumət" sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi haqqında yeni memorandum imzalanıb.
4. Somali: hərbi və müdafiə əməkdaşlığı

Terrorizm və quldurluqla üzləşən Somali Azərbaycanla müdafiə sahəsində tərəfdaşlığı gücləndirir.

2023-cü ildə Azərbaycan istehsalı atıcı silahlar, zirehli texnika və pilotsuz kəşfiyyat komplekslərinin tədarükü barədə müqavilə imzalanıb.
Saziş çərçivəsində Azərbaycan 10 hərbi təlimçini Somali ordusunun Mogadişodakı zabit heyətini hazırlamaq üçün göndərib.
Eyni zamanda, Bakı Sülhməramlıların Hazırlıq Mərkəzi modelinə uyğun birgə təlim mərkəzinin yaradılması proqramı da müzakirə olunur.
5. Efiopiya: humanitar layihələr və sosial infrastrukturun inkişafı

Azərbaycanın AIDA agentliyi Efiopiyada humanitar dəstək proqramlarını fəal şəkildə həyata keçirir.

2024-cü ildə Addis-Abeba ətrafında 3 məktəb və 1 tibb mərkəzinin tikintisi başa çatdırılıb. Bu obyektlər ildə 2 000 şagird və 25 000-ə qədər yerli sakinə xidmət göstərmək gücünə malikdir.
Layihələr Heydər Əliyev Fondu və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının dəstəyi ilə həyata keçirilib.
Yaxın iki il ərzində tibb bacıları və mamaçalar üçün peşəkar təhsil proqramının işə salınması planlaşdırılır. Proqram çərçivəsində təcrübə keçmək üçün azərbaycanlı tibb müəssisələrində staj imkanları da nəzərdə tutulur.
6. Mərakeş: rəqəmsallaşma, təhsil və mədəni diplomatiya

Ambisiyalı "Digital Morocco 2030" rəqəmsal transformasiya proqramı çərçivəsində Mərakeş Azərbaycanın bu sahədəki təcrübəsinə böyük maraq göstərir.

2023-cü ildə Mərakeşin Rəqəmsal İnkişaf Agentliyi ilə ASAN xidmət arasında əməkdaşlıq memorandumu imzalanıb.
2024-cü ildə 15 mərakeşli tələbə mühəndislik və tibb ixtisasları üzrə Heydər Əliyev adına Təqaüd Proqramı çərçivəsində Azərbaycanın ali məktəblərinə qəbul olunub.
Həmin il Bakı Müasir İncəsənət Muzeyi və Rabat Contemporary tərəfindən təşkil olunmuş birgə müasir incəsənət və sənətkarlıq sərgisi keçirilib.
7. Cənubi Afrika Respublikası: iqtisadi diplomatiya və ticarət missiyaları

Cənubi Afrika - qitənin ən böyük iqtisadi gücü və Bakının cənub cinahında əsas strateji tərəfdaşıdır.

2024-cü ilin aprelində Cənubi Afrikanın Keyptaun şəhərində Azərbaycanın Ticarət Nümayəndəliyi açılıb. Nümayəndəlik İqtisadiyyat Nazirliyi və AZPROMO tərəfindən əlaqələndirilir.
İlk il ərzində aşağıdakılar da daxil olmaqla 9 ikitərəfli saziş imzalanıb:
Azərbaycandan CAR-a un, pambıq və konserv məhsullarının ixracı;
CAR-dan Azərbaycana şərab, sitrus meyvələri və sənaye kimyəvi maddələrinin tədarükü;
SOCAR-ın Durban və Mossel Bay şəhərlərində neft-kimya avadanlığı üzrə tenderlərdə iştirakı.
2025-ci ildə Şuşada keçiriləcək Yaşıl Enerji Forumunda CAR-dan enerji üzrə mütəxəssislərin iştirakı barədə razılıq əldə olunub.
Enerji: Azərbaycan Afrikada strateji enerji oyunçusuna çevrilir

Afrika onilliklər boyu böyük enerji oyunçularının savaş meydanı olub. Lakin indi, dövlət idarəçiliyi, texnoloji imkanlar və ixrac infrastrukturunu birləşdirən nadir modelə malik Azərbaycan, bu qitədə enerji bazarını sistemli şəkildə fəth edir.

Misir:

2024-cü ilin aprelində SOCAR ilə Egyptian General Petroleum Corporation (EGPC) arasında:
1 milyon tonadək xam neft və kondensat tədarükü;
Aleksandriya və Mersa-Matruh neftayırma zavodlarının modernizasiyası üzrə tenderlərdə iştirak;
Egyptian Petrojet əməkdaşlarının Azərbaycanın neft emalı müəssisələrində təcrübə keçməsi üzrə texnoloji mübadilə formatı razılaşdırılıb.
Əlcəzair:

2025-ci ilin yanvarında SOCAR və Sonatrach arasında:
Neftin dərin emalı layihələrinin birgə maliyyələşdirilməsi;
Arzew şəhərində Avropa və MENA bazarlarına yönəlmiş qaz-kimya kompleksinin tikintisi;
2024-cü ildə 30 Əlcəzair mühəndisinin SOCAR-ın Bakıdakı təlim mərkəzində kurs keçməsi müzakirə olunub.
Nigeriya:

2025-ci ilin fevralında SOCAR və Nigerian National Petroleum Company Limited (NNPC Ltd) arasında:
Lagos və Port-Harkortda LNG terminallarının genişləndirilməsi;
Asiya bazarlarına yönəlmiş LNG ticarət birgə müəssisəsinin yaradılması;
Mozambikdəki SOCAR layihəsi əsasında FLNG platformasının tikintisi üzrə texniki modelin hazırlanması üzrə məsləhətləşmələr başlayıb.
Əsas statistik göstəricilər:

2024-cü ildə enerji sektoru Azərbaycan-Afrika əməkdaşlığının ümumi ticarət dövriyyəsinin 47%-ni təşkil edib (782 milyon ABŞ dolları).
2027-ci ilə qədər Misir, Əlcəzair, Nigeriya və Anqoladakı layihələr nəzərə alınmaqla enerji müqavilələrinin həcmi 1,1 milyard ABŞ dollarını keçə bilər.
Loqistika: transkontinental dəhlizlərin formalaşdırılması

Azərbaycanın Afrikaya yönəlik loqistika baxışı ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsi ilə yanaşı, "rəqəmsal İpək Yolu" və Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (TITR) konsepsiyalarının həyata keçirilməsi ilə sıx bağlıdır.

Keniya:

2024-cü ildə Azərbaycan Nəqliyyat Nazirliyi ilə Keniya İnfrastruktur Nazirliyi arasında Mombasa limanının aşağıdakı məqsədlərlə istifadə olunmasını nəzərdə tutan niyyət protokolu imzalanıb:
Azərbaycan neft-kimya məhsullarının (polietilen, azot gübrələri) tranziti;
Şərqi Afrikaya reeksport: Uqanda, Ruanda, Tanzaniya istiqamətində.
Cibuti:

Azərbaycan Cibuti limanını Qırmızı dəniz və Efiopiya bazarlarına çıxış üçün dayaq nöqtəsi kimi nəzərdən keçirir.
SOCAR tərəfindən neft məhsullarının müvəqqəti saxlanması üçün logistika-anbar kompleksi yaradılması və məhsulların Şərqi və Mərkəzi Afrika ölkələrinə ixracı müzakirə olunur.
Tanzaniya:

2024-cü ildə AZPROMO ilə Tanzaniya Limanlar İdarəsi (TPA) arasında memorandum imzalanıb. Razılaşma aşağıdakıları nəzərdə tutur:
Dar-əs-Salam limanında konteyner güclərinin icarəyə götürülməsi;
Azərbaycanın ağır sənaye və aqrar məhsullarının (un, taxıl, yağ) ixracı üçün logistika terminalının yaradılması.
Rəqəmlər və proqnozlar:

2024-cü ildə Afrika limanları vasitəsilə 26 min ton-dan artıq Azərbaycan məhsulu ixrac edilib - bu, 2023-cü illə müqayisədə +64% artımdır.
2026-cı ilə qədər Azərbaycan bu həcmdə artımı 2,5 dəfə yüksəltməyi, həmçinin logistika infrastrukturu layihələrində iştirakını genişləndirməyi planlaşdırır.
Ərzaq təhlükəsizliyi: ixrac, idxal və aqrodiplomatiya

Azərbaycan üçün Afrika həm strateji məhsulların (kakao, qəhvə, pambıq) idxal mənbəyi, həm də ərzaq ehtiyatının təminatı üçün potensial platformadır.

Afrikaya ixrac (2023-2024):

Buğda - 86 min ton (Misir, Fil Dişi Sahili, Efiopiya);
Günəbaxan yağı - 14 min ton;
Mineral gübrələr - 9 min ton (karbamid, ammonium sulfat).
Afrikadan idxal:

Kakao dənələri və tozu (Qana, Fil Dişi Sahili) - 2024-cü ildə 12,6 milyon ABŞ dolları həcmində;
Pambıq (Mali, Benin) - 5,1 milyon ABŞ dolları;
Nadir torpaq mineralları (Konqo DR) - Azərbaycanın müdafiə sənayesi üçün tantal və niobium tədarükü üzrə özəl şirkətlə müqavilə imzalanıb.
Torpaq təşəbbüsləri:

2023-cü ildə Azərbaycanın Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi Sudan, Efiopiya və Tanzaniya ilə 15 000-25 000 hektar kənd təsərrüfatı torpaqlarının icarəsi ilə bağlı danışıqlara başlayıb. Məqsəd: bu torpaqlarda taxıl və tərəvəz istehsalı, məhsulların Yaxın Şərq və Fars Körfəzi ölkələrinə ixracı.
Resurs diplomatiyası: yaşıl enerji üçün minerallar

Azərbaycan qlobal enerji keçidi fonunda xammal bazasını şaxələndirməyə ciddi şəkildə yönəlib. Prioritetdə olan resurslar: kobalt, litium, qrafit və platinoidlərdir.

Konqo Demokratik Respublikası:

2024-cü ilin iyulunda Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi və AZGEO Minerals nümayəndələri Yuxarı Katanga vilayətində kobalt və mis hasilatında iştirakla bağlı danışıqlar aparıblar.
Konsentratların emalı və Asiyaya ixracı üçün birgə müəssisə yaradılması gündəmdədir.
Zambiya:

Manza bölgəsindəki litium yataqlarına investisiya yatırılması üzrə texniki qiymətləndirmələr aparılır. Layihənin maliyyələşməsi Azərbaycanın qeyri-maliyyə aktivləri fondu vasitəsilə mümkündür.
Azərbaycan Gedəbəkdəki mis və sink emalı təcrübəsinə əsaslanaraq faydalı qazıntıların emalı texnologiyaları təklif edir.
Geoiqtisadi nəticə:

Bu minerallar akkumulyatorlar, turbinlər və bərpa olunan enerji texnologiyalarının əsas komponentləridir. Bu yolla Azərbaycan enerji keçidində strateji xammal təminatını gücləndirir və Afrikanı öz enerji transformasiyasına inteqrasiya edir.

4. Təhsil və insan kapitalının inkişafı

Bir çox Afrika ölkələri üçün Azərbaycan müasir təhsilə açılan qapıdır, xüsusən mühəndislik, tibb və aqrar sahələrdə.

Faktlar və rəqəmlər:

2023/2024-cü tədris ilində Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində 35 Afrika ölkəsindən 365 tələbə təhsil alıb. Lider ölkələr: Nigeriya, Kamerun, Sudan, Efiopiya və Mərakeş.
Azərbaycan tərəfindən təqdim edilən Heydər Əliyev adına Təqaüd Proqramı təhsil, yaşayış və tibbi sığortanı tamamilə qarşılayır. Proqram çərçivəsində hər il 60-a yaxın afrikalı tələbə bu təqaüdə layiq görülür.
2022-ci ildən Bakı Mühəndislik Universitetində fəaliyyət göstərən Afro-Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzi, afrikalı tələbələrin akademik inteqrasiyası və davamlı inkişaf mövzusunda birgə elmi tədqiqatların aparılması üçün platforma rolunu oynayır.
5. Afrika və davamlı inkişaf: təcrübə mübadiləsi və həllərin ötürülməsi

Afrika ölkələri Azərbaycan təcrübəsinə xüsusilə aşağıdakı sahələrdə böyük maraq göstərir: dayanıqlı su idarəçiliyi, deqradasiyaya uğramış torpaqların bərpası, aqrar sahənin rəqəmsallaşdırılması və təbii resursların idarə olunması.

Əməkdaşlıq sahələri:

UNCCD (BMT-nin Səhralaşmaya qarşı Mübarizə Konvensiyası) çərçivəsində Azərbaycan Mali, Çad və Niger kimi Sahel zonası ölkələrinin aqronomları üçün mütəmadi təlimlər təşkil edir.
Təlimlərdə Azərbaycan Meliorasiya Elmi-Tədqiqat İnstitutunun iştirakı ilə hazırlanmış dəqiq suvarma texnologiyaları tətbiq edilir.
2023-cü ildən etibarən "AgroDigital South-South" proqramı çərçivəsində afrikalı fermerlərə Azərbaycanın mobil tətbiqləri, peyk proqnozları və təchizat logistikası kimi rəqəmsal aqroplatformalarına çıxış imkanı yaradılıb.
Azərbaycan və Afrika beynəlxalq platformalarda: Qoşulmama Hərəkatı, İƏT və "Cənub-Cənub" formatları

1. Qoşulmama Hərəkatında Azərbaycanın liderliyi: Afrika vektoru

2019-2023-cü illərdə Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatına (QH) - BMT-dən sonra sayca ikinci ən böyük beynəlxalq quruma - sədrlik etmişdir. Hərəkatın üzvlərindən 50-dən çoxu Afrika ölkələridir. Bu müddətdə Bakı Qlobal Cənubun aparıcı və neytral səsi kimi tanındı.

Əsas təşəbbüslər:

2020-ci ildə, pandemiya dövründə Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatı adından BMT Baş Assambleyasının xüsusi sessiyasının çağırılmasına nail oldu. Sessiyada 20-dən çox Afrika dövləti fəal iştirak etdi.
2022-ci ildə Azərbaycan Burkina-Faso, Çad, Konqo, Syerra-Leone, Somali və Eritreyaya daxil olmaqla 5,2 milyon dollardan artıq humanitar yardım (vaksin, dərman, müdafiə vasitələri) göndərdi.
2023-cü ildə Bakıda Qoşulmama Hərəkatının Qlobal Gənclər Sammiti keçirildi. 43 Afrika ölkəsinin nümayəndə heyəti iştirak etdi. Sammitin nəticəsi olaraq Qoşulmama Gənclər Şəbəkəsi yaradıldı. Baş qərargahı Bakıda yerləşir, regional koordinatorları Kamerun, Uqanda və Mərakeşdə fəaliyyət göstərir.
2024-cü ildə Bakıda QH çərçivəsində Qlobal Cənub Əməkdaşlığı üzrə Əlaqə Forumu keçirildi. Gana, Mavritaniya, Qabon və Seneqalın xarici işlər nazirləri iştirak etdilər. Forum zamanı Azərbaycan NAM-Africa Investment Platform təşəbbüsünü irəli sürdü. Bu platforma Afrika layihələrinə siyasi şərt və xarici təzyiqlər olmadan investisiya cəlbini nəzərdə tutur.
2. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT): humanitar və dini dialoq

Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) imkanlarından Afrikaya yönəlik humanitar, təhsil və mədəni təşəbbüslər üçün fəal istifadə edir. Qurumun 27 Afrika ölkəsi üzvüdür.

2022-2024-cü illərdə Heydər Əliyev Fondu və İƏT 9 Afrika ölkəsində humanitar missiyalar həyata keçirmişdir:
Efiopiya və Somalidə məktəb tikintisi;
Mali və Sudana tibbi avadanlıqların göndərilməsi;
Nigeriya və Tunisdə müsəlmanlar arasında mədəniyyətlərarası dialoq üzrə konfranslar.
Azərbaycan Bakıda İslam Humanitar Tərəfdaşlıq üzrə Regional Mərkəz yaratmağı təklif edib. Mərkəz Afrikadakı münaqişədənsonrakı və ekoloji böhranlarda yardım üzrə ixtisaslaşacaq.
2023-cü ildə İƏT-ə üzv ölkələrin səhiyyə nazirlərinin görüşündə Azərbaycan Sahel regionunda (Çad, Mavritaniya və s.) səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsi proqramına koordinatorluq mandatı alıb.
3. Digər qlobal institutlar və "Cənub-Cənub" platformalarında iştirak

Azərbaycan çoxvektorlu diplomatiya vasitəsilə Afrika ölkələri ilə əlaqələri dərinləşdirmək məqsədilə beynəlxalq təşkilatlarda fəal təşəbbüslərlə çıxış edir.

BMT və ixtisaslaşmış qurumlar:

FAO (BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı) çərçivəsində Azərbaycan Bakıda "Cənub-Cənub Davamlı Kənd Təsərrüfatı Mərkəzi" yaratmağı təklif edib. Mərkəzin Afrika ölkələrindəki filialları rəqəmsal kənd təsərrüfatı və səhralaşmaya qarşı mübarizəyə fokuslanacaq.
BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP) vasitəsilə Azərbaycan Afrika Buynuzu ölkələrində - Eritreya, Efiopiya və Somalidə iqlimə uyğunlaşma proqramlarında iştirak edir.
İslam İnkişaf Bankı (IsDB):

Azərbaycan IsDB ilə birlikdə Niger, Somali və Seneqalda kənd icmaları üçün mikrokredit layihələrini maliyyələşdirir.
2025-ci il üçün "IsDB-Azerbaijan-Africa" adlı 100 milyon dollarlıq birgə investisiya fondunun yaradılması planlaşdırılır. Bu fondun 40%-i Qərbi Afrika ölkələrinə yönəldiləcək.
4. Diplomatik iştirakın genişləndirilməsi

Azərbaycan Afrikada diplomatik fəallığını artıraraq səfirliklər, konsulluqlar və ticarət nümayəndəlikləri açır.

Faktlar:

2022-2025-ci illərdə aşağıdakı ölkələrdə səfirlik və ticarət nümayəndəlikləri açılıb/yaxın vaxtda açılacaq:
Səfirliklər: Efiopiya (Addis-Abeba), CAR (Pretoriya), Mərakeş (Rabat), Əlcəzair (Əlcəzair), Misir (Qahirə), Nigeriya (Abuca);
Ticarət nümayəndəlikləri: Keyptaun, Nayrobi, Dar-əs-Salam, Akkra.
2022-ci ildən Azərbaycan Afrika İttifaqı yanında daimi nümayəndə təyin etmişdir. Nümayəndə Addis-Abebada akkreditə olunub.
Rəqəmlər və dinamika: ticarət dövriyyəsi, investisiyalar və xarici siyasət fəallığı

2024-cü ildə Azərbaycanın Afrika ilə ticarət dövriyyəsi 782 milyon ABŞ dollarına çatıb ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 32% artım deməkdir.
2022-2025-ci illər ərzində Azərbaycanın 16 Afrika ölkəsində diplomatik nümayəndəlik və ticarət missiyaları açılıb.
AIDA Fondu 10 milyon dollardan artıq dəyərə malik 24 layihə həyata keçirib.
Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində Afrika istiqaməti

Azərbaycan 2019-2023-cü illərdə Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etdiyi dövrdə Afrika ilə əməkdaşlığı gücləndirib:

2023-cü ildə Bakıda NAM Youth Network-un sammiti keçirilib, 43 Afrika ölkəsi iştirak edib.
2024-cü ildə Azərbaycan NAM-Africa Investment Platform təşəbbüsü ilə çıxış edib.
Azərbaycanın Afrika İttifaqı yanında daimi nümayəndəsi 2022-ci ildən Addis-Abebada akkreditə olunub.
Rəqabət və əməkdaşlıq: Türkiyə, Çin, Aİ və Rusiya ilə maraqların kəsişməsi

Çin ilə: Azərbaycan birbaşa rəqabət aparmır, lakin Transxəzər marşrutu vasitəsilə BRI-nin "yaşıl dəhlizlərində" iştirak edir.
Türkiyə ilə: Əməkdaşlıq ön plandadır - Türk Dövlətləri Təşkilatı və enerji diplomatiyası üzərindən inteqrasiya edilir.
Avropa İttifaqı ilə: Əməkdaşlıq praqmatik, lakin məhduddur - Azərbaycan Aİ platformalarından istifadə edir, lakin müstəqil şəkildə, Cənub tərəfdaşlarına fokuslanaraq fəaliyyət göstərir.
Rusiya ilə: Maraqlar logistika və müdafiə sahələrində kəsişə bilər, amma Azərbaycan avtonom şəkildə, çevik diplomatik strategiyaya əsaslanaraq irəliləyir.
5-10 illik proqnoz: ssenarilər və risklər

Perspektivli sahələr:

Bərpa olunan enerji (xüsusilə günəş);
Dövlət xidmətlərinin rəqəmsallaşdırılması;
Ərzaq logistikası;
Müdafiə sənayesi;
Mineral resurslar və nadir torpaq elementləri.
Risklər:

Siyasi qeyri-sabitlik (Sahel bölgəsi, Mərkəzi Afrika);
Çinlə infrastruktur layihələrində artan rəqabət;
Afrika ilə işləyən üçüncü ölkələrə qarşı sanksiya rejimlərinin sərtləşdirilməsi.
Strateji ssenari:

Əgər cari model sabit inkişafla davam edərsə, Azərbaycan Gələcəkdə Qlobal Cənub ölkələri arasında Afrikanın TOP-10 iqtisadi tərəfdaşı siyahısına daxil ola bilər.
2030-cu ilə qədər ticarət dövriyyəsinin 2 milyard ABŞ dollarını keçməsi ehtimal olunur.

"Cənub-Cənub" strategiyası: Azərbaycanın özünəməxsus yanaşması

Dünya artıq əvvəlki orbitində deyil. Köhnə güc mərkəzləri dağılır, yeniləri isə hələ qurulmaqdadır. Məhz belə dönüş anlarında ideologiya və coğrafiyaya deyil, məntiqli seçimlərə, etimada və ortaq təcrübəyə əsaslanan ittifaqlar yaranır.

Afrika və Azərbaycan - zahirdə iki fərqli dünyadır. Birincisi - sivilizasiyanın beşiyi, digəri - Şərq ilə Qərbin kəsişmə nöqtəsi. Amma hər ikisi yenidən qurulmağın, resursların koloniyaların deyil, xalqların rifahı üçün idarə olunmasının, infrastrukturun sıfırdan inşa edilməsinin nə olduğunu yaxşı bilir.

Bu ortaq təcrübə onları formal yox, möhkəm, şüarlar üzərində yox, reallıq üzərində qurulan tərəfdaşlara çevirir.

Azərbaycan Afrikaya nə mentor kimi, nə də sərvət axtaran sərmayədar kimi gəlir. O, bu yolu özü keçmiş ölkə kimi gəlir - təcrübə paylaşmağa, diktə etməyə yox. Bu - yeni diplomatiyadır, bu - yeni geoiqtisadiyyatdır.

Bu, məktəblər, infrastruktur, enerji layihələri, ərzaq təhlükəsizliyi və humanitar əməkdaşlıq vasitəsilə dünyaya yeni mesaj verməyin yoludur.

Azərbaycan-Afrika strateji tərəfdaşlığı nə təsadüfi epizoddur, nə də dəbə uyğun sürətli addım. Bu, onilliklərə hesablanmış, təkcə iqtisadi dividentlərə deyil, həm də yenidən çəkilən qlobal xəritədə öz yerini möhkəmlətmək istəyinə yönəlmiş ciddi strateji seçimdir.
Və təcrübə göstərir ki, Azərbaycanın bu yeni xəritədə yalnız mövcud olmaq deyil, həm də orada mühüm rol oynamaq üçün bütün imkanları var.

Milli.Az