“Qiyamət, cümə, 13 noyabr 2026”: Dünyanın sonu bu il olacaqmı?

...Avstriyalı riyaziyyatçı Xaynts fon Foerster 65 il əvvəl dünyanın sonunun 2026-cı il noyabrın 13-də baş verə biləcəyini iddia etmişdi.

Maraqlıdır, bəs o, bu qənaətə necə gəlmişdi?

Və doğrudurmu...bu olacaq?

SİA-nın məlumatına görə, Foerster fizik və kibernetikanın yaradıcılarından biri idi. 1960-cı ildə “Science” jurnalında “Qiyamət günü: Cümə, 13 noyabr 2026-cı il” başlıqlı məqalə dərc etmişdi.

Bir sözlə, Avstriyalı bir riyaziyyatçı hesablamışdı ki, bu tarixə qədər insan əhalisi riyazi mənada sonsuz olacaq. "Sonsuz böyük" sadəcə Yerdəki bütün qidaları istehlak edəcək bir rəqəmdir. İndi daha ətraflı.

Foerster dahidir, çünki tarixə riyazi yanaşmaya ilk cəhd edənlərdən biri idi. Fizik, bizim eranın istənilən ilində planetin əhalisini hesablamaq üçün istifadə oluna bilən kifayət qədər sadə bir düstur hazırladı.

Düstur belədir: N(t) = C/t0 - t. Bunu aşağıdakı kimi deşifrə etmək olar: t vaxtında Yer kürəsinin əhalisi N sabit C sabitinə (Foersterə görə 215 000-ə bərabərdir), t0-a bölünür (Foerster tərəfindən 2026,85 kimi qiymətləndirilib, bu, 13 noyabr 2026-cı il tarixinə uyğundur) hesablanan il çıxılmaqla.

Düstur 1970-ci və 1980-ci illərə qədər etibarlı idi, sonra əhəmiyyətli səhvlərə yol verdi. Bununla belə, formula yalnız 1970 və 1980-ci illərdən əvvəlki tarixlərlə etibarlı şəkildə işləyir.

Bundan sonra səhvlər görünür. Von Foerster də bunu qabaqcadan görmüşdü.

O, uyğunsuzluqları belə izah etdi: 1980-ci illərdən sonra planetin əhalisinin artım tempi yavaşlamağa başladı. Kifayət qədər ciddi uyğunsuzluq buradan başlayır: məsələn, 2020-ci ili düstura qoşsaydıq, o zaman əhalinin sayı 30 milyarddan çox olardı.

Lakin həmin il əhalinin sayı səkkiz milyard civarında idi. Yeri gəlmişkən, Xaynts fon Foerster texnoloji tərəqqinin heç də əleyhinə deyildi.

O, əhalinin artımını ən böyük problem hesab edirdi: texnologiya ilə və ya texnologiyasız insanlar müstəmləkəçiliyə davam edəcək və yaxşılaşan şərait əhalinin sayını artıracaq, bu da ərzaq və şirin su qıtlığına səbəb olacaq. Və onun hesablamalarına görə, bu, 2026-cı ildə baş verəcəkdi.

Fizik harada səhv etdi? Riyazi olaraq - heç bir yerdə, tarixən - o nəzərə almışdı ki, Yer kürəsinin resurslarından əlavə, insan əhalisinin artımını başqa amillər də müəyyən edir.

Qeyd edək ki, Avstriyalı alim insan çoxalmasını çox sadələşdirdi, halbuki reallıqda inkişaf etmiş ölkələrdə ailələrdə uşaqların sayı həyat səviyyəsi yüksəldikcə azalır. Bu, hətta Çin kimi "bir uşaq" qanunundan çoxdan imtina edilən ölkələrdə də özünü büruzə verir.

Və başqa bir incəlik tarixin özünə aiddir. Axı, bu, ehtimal nəzəriyyəsinə görə, 2027-yə yaxın olan və ümumiyyətlə çox dəqiq olmayan verilmiş bir rəqəmdir.

Nazlı Almuradova