Səssiz qəhrəman Polkovnik Hüseynqulu Məmmədovun xatirəsinə

Bəzi insanlar səssiz dayanıb tarixin axarında görünməz qalırlar. Lakin onların hər addımı, hər qərarı və hər baxışı bir dövrə təsir edir. Mənim atam, polkovnik Hüseynqulu Məmmədov, belə insanlardan idi – səssiz, lakin varlığı ilə dərin iz qoyan, sözlərdən çox əməlləri ilə danışan bir vətənpərvər.

Ömrünü döyüşlərdə, səngərlərdə, ölkənin təhlükəsizliyi naminə hazırlanan tədbirlərdə keçirdi. Onun həyatı sükut içində görünə bilərdi, lakin bu sükutun arxasında vətənə sədaqət, fədakarlıq və qorumaq məsuliyyəti dayanırdı. Atamın işi daim məxfi saxlanılıb – dövlətə xidmət edənlərdən biri idi. Onun haqqında az danışılırdı, lakin mən bilirdim ki, o, hər an təhlükənin haradasa baş qaldıra biləcəyini hiss edirdi. Hər şeyə hazırlıqlı olmaq onun peşəsinin tələb etdiyi bir xüsusiyyət idi.

İlk oxucum, elmi məsləhətçim

Atam mənim ilk oxucum idi. Yazmağa başladığım gündən etibarən onun diqqətli baxışları, düzəlişləri və məsləhətləri mənim üçün ən böyük dəyər idi. Akademiyanın elmi-populyar jurnalının məqalələrini toplayarkən mənə aktual mövzularda dəstək verirdi. Hansı məsələnin önəmli olduğunu, elmi cəhətdən necə daha güclü yanaşmaq lazım gəldiyini onun fikirləri ilə formalaşdırırdım. O, elmin əhəmiyyətini anlayan, biliklə silahlanmağın da döyüş meydanında qalib gəlmək qədər vacib olduğunu bilən bir insan idi.

Atam yalnız hərbi məsələlərdə deyil, intellektual sahədə də mənə yol göstərirdi. O, məqalələrimi oxuyar, fikirlərimi tənqid edər, məni daha dəqiq və analitik düşünməyə yönəldərdi. Onun verdiyi məsləhətlər, soruşduğu suallar təkcə yazılarımda yox, ümumi dünyagörüşümün formalaşmasında da böyük rol oynadı.

Peşəsinə sadiq bir Polkovnik

Atam işinin tələb etdiyi məxfilik qaydalarına ciddi riayət edirdi. O, nə ilə məşğul olduğunu dilə gətirməzdi, mən də bu barədə sorğu-sual etməzdim. Bununla belə, hər şeyin içində, görünməyən bir güc kimi, onun varlığını hiss edirdim. O, mənə heç vaxt detallardan danışmasa da, işinin nə qədər çətin və məsuliyyətli olduğunu bilirdim.

Mən Akademiyada çalışarkən atam məni ziyarət edirdi. Onun iş yerimə gəlişi, mənimlə maraqlanması, sadəcə bir ata qayğısı deyildi. Bu, onun üçün həm də bir müşahidə idi – hər zaman yanımda olub, lakin bir qədər aralıdan, səssiz və diqqətli şəkildə. Bəlkə də çox danışmazdı, lakin onun varlığı mənə hər şeyin qaydasında olduğunu hiss etdirirdi.

Dost kimi bir ata

Atam təkcə valideynim deyildi. O, eyni zamanda mənim dostum idi. İşdən sonra bəzən məni götürüb Xızı dağlarına aparardı. Sanki təkcə təmiz hava almaq üçün yox, həm də həyatın çətin yollarına hazırlamaq üçün. Biz orada birlikdə kabab bişirərdik, lakin bu, sadəcə bir yemək deyildi – bu, ata və qızın paylaşdığı ən dəyərli anlar idi.

Yolda mənə mexanik avtomobil idarə etməyi, çətin yollarda manevr etməyi öyrədirdi. Amma əslində, təkcə maşın sürməyi yox, həyatda necə güclü dayanmağı aşılayırdı. O, göstərirdi ki, kələ-kötür yollar qorxulu deyil – əgər nəzarəti möhkəm saxlasan və düzgün istiqamət seçsən, hər bir çətinliyin öhdəsindən gəlmək mümkündür.

Soyuq payız səhəri idi. Hava dumanlı, külək sərt, yollar isə sakit idi. Sanki şəhər bu səhərin gətirdiyi sükutu qəbul etmişdi. Mən avtomobilimin qarşısında dayanıb dağlara baxırdım. Xızı yolları... Atamın məni buraya gətirdiyi yollar...

Birdən xatirələr canlandı. Uşaq idim, o isə güclü, məğrur bir polkovnik. O vaxtlar başa düşmürdüm ki, o, məni sadəcə maşın sürməyi öyrətmir, həyatda necə möhkəm dayanmağı da aşılayırdı. Kələ-kötür yollarla gedərkən hər dəfə mənə "İdarəni möhkəm saxla, qızım!" deyirdi. Mən o vaxt bunu yalnız sürücülük dərsi kimi qəbul edirdim. Amma indi anlayıram – bu, yalnız avtomobilə aid deyildi. Həyat da belə idi.

O, çox danışmazdı. Amma bir dəfə, yenə Xızı yollarında, külək səsini qıraraq sakit bir səslə demişdi:

- İnsan həyatında yollar çox olur. Bəziləri hamar, bəziləri çətin. Amma əsas məsələ yoldan qorxmamaqdır. Əgər düzgün istiqamət seçsən, ən çətin yol belə səni məqsədinə çatdıracaq.

İndi mən təkəm. Baxışlarımı dağlara dikib atamın izlərini izləyirəm. O, mənə demişdi ki, çətin yollar insanı gücləndirir. Mən də bu yolla gedirəm, içimdə onun səsini eşidə-eşidə.

Anasına bağlı olan polkovnik

Atam həmişə güclü görünərdi. Lakin onun daxili dünyasında gizlənən ən incə tərəf anasına olan sevgisi idi. Bu sevgi sözlərdə yox, hərəkətlərində, sükutunda, baxışlarında yaşayırdı. Həftədə bir neçə dəfə Dəvəçiyə (indiki Şabran) gedərdi – nənəmi görməyə. Bu, onun üçün bir borc deyildi. Bu, onun üçün bir sevgi, bir bağlılıq idi. O, anasına sadəcə övlad kimi deyil, ona sığınan biri kimi bağlanmışdı.

Və mən atamı heç vaxt nənəm vəfat etdikdən sonra olduğu qədər susqun görməmişdim. O, sözləri ilə deyil, baxışları ilə danışırdı.

Bir yazıçının qələmi

Həyatda hər şey dəyişir. İnsan böyüyür, yollar uzanır, zaman keçir. Amma bəzi itkilər var ki, onları zaman belə dəyişdirə bilmir. Atamın ölümü mənim üçün belə bir itki oldu. Mən illərlə yazdım – siyasətdən yazdım, elmdən yazdım, həyatdan yazdım, gördüyüm hər hadisədən yazdım. Lakin bir yazıçının qələmi atasının ölümü ilə dayanırsa, bu, elə onun ən böyük susqunluğu olur.

Atam getdi. Lakin onun öyrətdiyi yollar, mənə verdiyi güc, içimdəki o sakit, lakin sarsılmaz iradə qaldı. O, indi uzaqdadır, amma mən hər dəfə qarşıma bir maneə çıxdıqda, onun səsini hiss edirəm. O, hələ də mənə yol göstərir.

Bəzi insanlar unudulmur. Onlar bizim ruhumuzda, damarlarımızda, gözümüzün dərinliyində yaşayırlar. Polkovnik Hüseynqulu Məmmədov da bu dünyada iz qoyub getdi, amma xatirəsi sonsuzluğa qədər yaşayacaq.

Turan Rəhimova

AMEA-nın ilk veb müxbiri