Icma.az
close
up
RU
Şifrəli dillərin tarixi

Şifrəli dillərin tarixi

Icma.az, Azpost saytına istinadən bildirir.

Müharibələr təkcə silahlarla deyil, bəzən sözlərin və simvolların arxasında aparılır. AzPost bildirir ki, tarix boyu gizli mesajlar və şifrələmə üsulları savaşların taleyini dəyişən əsas alətlərdən biri olub.

Ən məşhur kodlaşdırma hadisələrindən biri İkinci Dünya müharibəsində almanların istifadə etdiyi Enigma maşını ilə bağlıdır. Bu elektromexaniki cihaz hər gün dəyişən kodlar vasitəsilə minlərlə hərbi məlumatı şifrələyirdi. İngiltərənin Bletchley Park adlı mərkəzində Alan Turingin rəhbərlik etdiyi bir qrup alim bu kodları sındıraraq müharibənin gedişatını dəyişdirmişdi.

Enigmanın sındırılması nəticəsində müttəfiqlər alman hərbi planlarını əvvəlcədən öyrənmiş, bu da minlərlə insanın həyatını xilas etmişdi. Turingin bu işləri süni intellekt və kompüter elminin də bünövrəsini qoymuş sayılır.

Kodların rolu təkcə Avropada yox, Pasifik cəbhəsində də özünü göstərmişdi. ABŞ ordusu II Dünya müharibəsi zamanı navaxo qəbiləsindən olan yerli amerikalıların dilini istifadə edərək unikal bir şifrə yaratmışdı. Bu “Navaxo kod danışanları” adlanan sistem düşmən tərəfindən heç vaxt sındırıla bilməmişdi.

Daha əvvəllərə gedəndə, Juli Sezarın istifadə etdiyi “Sezar şifresi” kimi sadə kodlaşdırma üsulları görürük. O, hər bir hərfi əlifbada müəyyən sayda irəli çəkərək mesajları oxunmaz hala gətirirdi. Bu üsul sadə olsa da, o dövr üçün kifayət qədər effektiv idi.

Orta əsrlərdə cəngavərlər və səlibçilər gizli yazıları limon suyu ilə yazır, yalnız istilik vasitəsilə bu yazılar oxunurdu. Bu primitiv görünən üsul informasiyanın təhlükəsiz ötürülməsi üçün uzun müddət istifadə olunub.

XX əsrdə isə kodların rolunu yalnız müharibə ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Soyuq müharibə dövründə ABŞ və SSRİ arasında aparılan casus oyunlarında xüsusi şifrəli alətlərdən, görünməz mürəkkəbdən və kodlu radio siqnallardan istifadə edilirdi. Bu texnologiyalar kiberkəşfiyyatın əsasını qoydu.

Bugünkü dövrdə isə kodlaşdırma kibermüharibənin silahıdır. Bank əməliyyatlarından tutmuş dövlət sirrlərinə qədər hər şey kriptoqrafiya ilə qorunur. Məşhur “WannaCry” kimi kiberhücumlar da sübut edir ki, kodlar indi də müharibə silahı kimi istifadə olunur.

Hətta şəxsi mesajlarımızda belə “end-to-end encryption” dediyimiz üsullar bir növ “müasir Enigma” rolunu oynayır. Bu texnologiyalar məlumatın yalnız göndərən və qəbul edən arasında oxunmasına imkan verir.

Bütün bu faktlar onu göstərir ki, kodlar sadəcə texniki anlayış deyil, bəşəriyyətin tarixində həyat və ölüm qədər önəmli rol oynamış simvolik dillərdir. Onlar vasitəsilə həm müharibələr aparılıb, həm də texnologiyanın inkişafı sürətlənib.

Kodlarla yazılmış bu görünməz müharibələr olmasaydı, bəlkə də dünya bugünkü siyasi, texnoloji və sosial vəziyyətində olmazdı. Bir neçə simvolun və ya şifrə cədvəlinin arxasında gizlənən böyük qələbə və faciələr tarixə yazılıb.

AzPost.az

Paylaş

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:62
embedMənbə:https://azpost.info
archiveBu xəbər 16 May 2025 19:07 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Xalq artisti Rusiyada azərbaycanlıların başına gələnlərə reaksiya verdi

29 İyun 2025 22:40see156

Çin Yaponiyadan dəniz məhsulları qadağasını ləğv edib

30 İyun 2025 10:21see126

Qızı mənə zəng vurdu dedi ki, nənə ata anamın boğazını kəsdi Kürdəmirdəki dəhşətli qətlin təfərrüatı

29 İyun 2025 20:17see123

Yeni virusun əlamətləri nələrdir?

30 İyun 2025 19:12see119

Diaspor Komitəsindən açıqlama

29 İyun 2025 22:44see118

Həsrət Məmmədyarov: İldən ilə nəticəmiz daha da yaxşılaşacaq”

30 İyun 2025 00:29see117

Zamanın üçüncü ölçüsü kəşf edildi...

29 İyun 2025 20:25see116

Dünyanın ən zəngin 50 qadınının siyahısı açıqlandı

30 İyun 2025 05:31see116

Qarabağ formalarını Şuşadan təqdim etdi Şəkillər

29 İyun 2025 20:43see116

Simonyan Paşinyanı təhqir etdi

30 İyun 2025 02:12see115

Qarabağ darmadağınla qalib gəldi

30 İyun 2025 20:02see115

“Azərbaycana həm şimaldan, həm cənubdan təzyiq edilir” Aqil Rüstəmzadə

30 İyun 2025 09:10see115

Yadplanetlilərə hansı mesaj göndərilib?

30 İyun 2025 06:03see114

Əli Əhmədov Moskvaya getməyəcək

29 İyun 2025 23:50see114

Yevlaxda ər arvad qəzaya düşüb, ölən var

29 İyun 2025 09:10see113

Doğuş sonrası depressiya və uşaqlara zərər vermə riski

30 İyun 2025 20:25see112

ABŞ da silahlı qarşıdurma nəticəsində iki yanğınsöndürən həlak olub

30 İyun 2025 05:07see111

Mask Trampın təşəbbüsünü sərt tənqid etdi: ABŞ ni borc köləliyinə aparır

30 İyun 2025 03:34see111

İrana qarşı sanksiyaları ləğv etmək üçün şərtini açıqladı

30 İyun 2025 00:49see110

Krit adası: Burada qan düşmənləri qardaşa çevrilir, hamilə qadınlar müqəddəs sayılır

30 İyun 2025 00:26see110
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri