Siyasətdə yumşaq güc Nəzəriyyə və praktik tətbiqlər

Yumşaq güc anlayışı beynəlxalq münasibətlərdə 1990-cı illərdə Coseph Ney tərəfindən irəli sürülmüş və o zamandan bəri dövlətlərin digər ölkələr üzərində təsir əldə etmək strategiyalarında mühüm yer tutmuşdur.

Yumşaq güc, əsasən, zor gücün, yəni hərbi və iqtisadi təzyiqin əksinə olaraq, təsirini mədəniyyət, ideologiya, dəyərlər və diplomatiya vasitəsilə həyata keçirən bir güc növüdür. Burada məqsəd qarşı tərəfi məcbur etmək yox, onun könüllü razılığını qazanmaqdır.

Yumşaq gücün təməlində cəlbedici mədəniyyət və universial dəyərlər dayanır. Bu, dövlətlərin xarici siyasətində daha yumşaq, lakin effektiv təsir metodlarına üstünlük verməsi ilə bağlıdır. Məsələn, ABŞ dünya mədəniyyətində Hollywood, pop musiqi və qabaqcıl təhsil müəssisələri ilə təsirini artırır. Bu vasitələrlə ABŞ yalnız siyasi və hərbi supergüc olmaqla kifayətlənmir, həm də digər ölkələrin və xalqların gündəlik həyatına nüfuz edir. Bu nüfuz isə beynəlxalq siyasətdə ABŞ-ın maraqlarının dəstəklənməsinə şərait yaradır.

Yumşaq güc nümunələrinin ən aktual olanlarından biri Cənubi Koreyadır. Son 20 ildə K-Pop musiqisi, film sənayesi və yüksək texnologiya ölkənin beynəlxalq imicini xeyli gücləndirib. Koreya mədəniyyətinin qlobal populyarlığı ölkənin iqtisadi və siyasi təsirini artırır, digər ölkələrdə Koreya məhsullarına və ideyalarına qarşı müsbət münasibət yaradır. Bu, yumşaq gücün necə dövlətlərin yalnız iqtisadi və hərbi potensialından asılı olmayaraq, daha çox mədəniyyət və ideologiya vasitəsilə də nüfuz qazana biləcəyinin bariz nümunəsidir.

Digər tərəfdən, Norveç kimi kiçik dövlətlər də yumşaq gücdən effektiv istifadə edir. Norveçin beynəlxalq sülh təşəbbüsləri və vasitəçilik fəaliyyətləri ölkənin sülhpərvər imicini möhkəmləndirir. Bu, Norveçə beynəlxalq aləmdə böyük gücə malik olmayan ölkələr üçün belə yüksək nüfuz qazandırır və beynəlxalq dialoqda mühüm rol oynamağa imkan verir.

Yumşaq gücün tətbiqi həmçinin, böyük texnoloji və mədəni yeniliklərlə bağlıdır. Yaponiya texnologiya sahəsindəki irəliləyişləri və zəngin ənənəvi mədəniyyəti ilə dünya səviyyəsində tanınır və hörmət qazanır. Bu, ölkənin yumşaq gücünü gücləndirərək, onun beynəlxalq mövqeyini möhkəmləndirir.

Azərbaycanın yumşaq gücə dair təcrübəsi də maraqlıdır. Ölkəmiz multikulturalizm, tolerantlıq və regional əməkdaşlıq siyasəti ilə özünü yumşaq güc vasitəsilə təsdiq edir. Beynəlxalq səviyyədə təşkil etdiyi böyük idman və mədəniyyət tədbirləri, o cümlədən Formula 1 yarışı və Eurovision kimi nüfuzlu tədbirlər, Azərbaycanın dünya ictimaiyyətində müsbət imic yaratmasında mühüm rol oynayır. Bu tədbirlər ölkəmizin siyasi və iqtisadi maraqlarına dəstək verən yumşaq güc vasitələri kimi çıxış edir.

Yumşaq gücün üstünlükləri açıqdır. O, uzunmüddətli nüfuz yaradır, münaqişələrin qarşısını alır və diplomatik əlaqələri dərinləşdirir. Bununla belə, yumşaq gücün sərhədləri də var. Onun təsirinin formalaşması zaman alır, nəticələri isə asanlıqla ölçülmür. Həmçinin, əgər bir dövlətin təqdim etdiyi dəyərlər reallıqla üst-üstə düşmürsə, yumşaq güc əks effekt verə bilər. Bununla yanaşı, beynəlxalq arenada yumşaq güc vasitələrinin çoxluğu və rəqabəti onun effektivliyini azalda bilər.

Nəticə etibarilə, müasir dünya siyasətində yumşaq güc dövlətlərin qarşılıqlı əlaqələrində mühüm strategiya vasitəsinə çevrilib. Bu güc vasitəsilə dövlətlər təkcə öz mövqelərini gücləndirmir, həm də qlobal sülh və əməkdaşlıq mühitinin formalaşmasına töhfə verirlər. Zor gücün məhdud və bəzən destruktiv təsirlərinə alternativ olaraq, yumşaq güc daha dayanıqlı və cəlbedici nüfuz qurma yoludur.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info