Süni intellekt minlərlə peşəni məhv edir Növbədə kimlər var?

Süni intellektin  sürətlə inkişaf etməsi Avropada əmək bazarının yaxın 10 ildə ciddi şəkildə dəyişəcəyini göstərir. 

“Yeni Sabah” xəbər verir ki, bir çox aparıcı Avropa analitik mərkəzləri – xüsusilə CEPS (Centre for European Policy Studies), OECD-in Avropa üzrə ekspert qrupları, eləcə də Danimarka, Almaniya və Niderlandın əmək bazarı institutlarının son araşdırmalarına görə, avtomatlaşdırma ən çox təkrarlanan, qaydaya əsaslanan və yüksək sürətlə icra olunan işləri hədəfə alacaq. Ekspertlər qeyd edir ki, yeni texnologiyalar tamamilə yox olacaq peşələrdən çox, “kəskin azalan və ya funksiyası dəyişən” peşələr yaradacaq, lakin bəzi sahələrdə iş yerlərinin böyük hissəsinin sıradan çıxması qaçılmazdır.

Ekspertlərinin fikrincə, yaxın onillikdə ən çox risk altında olan peşələr əsasən ofis-rutinə əsaslanan, əl əməyinə söykənən və analitik funksiyanı sürətli hesablama modellərinə ötürə bilən sahələrdir. Aparıcı alman iqtisadçısı Volfqanq Şnayder hesab edir ki, Avropanın əmək bazarında “əvəzolunma riski” 40%-dən yuxarı olan peşələrin əksəriyyətini süni intellekt artıq bu gün belə texniki cəhətdən yerinə yetirə bilir. Onun sözlərinə görə, yaxın illərdə bu proses yalnız sürətlənəcək və bir çox xidmət sahəsi köklü şəkildə dəyişəcək.

İlk olaraq sıradan çıxmağa namizəd sahələr arasında mühasibat köməkçiləri, ilkin səviyyəli kargüzarlar və sənəd idarəetməsi ilə məşğul olan ofis işçiləri göstərilir. Avropa İttifaqının “Digital Europe” araşdırmasına əsasən, süni intellektin  avtomatik sənəd yoxlama, hesabat hazırlama və rəqəmsal arxivləşdirmə qabiliyyəti bu sahədə insan ehtiyacını kəskin azaldacaq. Belə işlər artıq bir çox Avropa müəssisəsində pilot layihələr çərçivəsində tamamilə avtomatlaşdırılıb.

Digər yüksək risk qrupunu zəng mərkəzi operatorları, ilkin müştəri dəstəyi əməkdaşları və sorğu cavablandıran xidmətlər təşkil edir. Britaniyanın AI Safety Institute-un analitikləri bildirir ki, böyük dil modelləri insan səviyyəsinə yaxın ünsiyyət imkanları yaratdığı üçün bu sahədə “insan faktorunun üstünlüyü” demək olar ki, qalmır. Avropalı ekspertlərə görə, bu sahədə iş yerlərinin 70%-ə qədəri 10 il ərzində ya tamamilə yox olacaq, ya da çox kiçik komandalara qədər azalacaq.

Süni intellekt həmçinin nəqliyyat və logistika sahəsində bəzi peşələri zəiflətməyə hazırlaşır. Sürücüsüz yükdaşıma sistemləri, dron çatdırılmaları və avtomatik anbar idarəetməsi artıq Skandinaviya ölkələrində sınaqdan keçirilir. Norveçin Tədqiqat Şurasının hesabatına əsasən, anbar işçiləri, inventar sayıcıları və yük çeşidləyiciləri yaxın illərdə maşınlarla əvəz ediləcək ilk peşə qruplarından biri olacaq.

Avropa texnoloji mərkəzləri xüsusi olaraq media, tərcümə və ilkin kontent istehsalı sahəsini də riskli kateqoriyaya daxil edir. Süni intellekt mətn, şəkil və audio generasiyası bu peşələrdə insan əməyinin tələbatını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Mərkəzi Avropa Jurnalistika İnstitutunun hesabatında qeyd olunur ki, avtomatik xəbər hazırlayan sistemlər artıq bəzi media qurumlarında istifadə edilir və bu tendensiyanın genişlənməsi gözlənilir.

Robotlaşmanın ən çox təsir edəcəyi digər sahə adi istehsalat və montaj xətləridir. Almaniyanın Fraunhofer İnstitutu bildirir ki, sənayedə robotların qiymətinin ucuzlaşması və idarəetməsinin sadələşməsi nəticəsində manual əməyin böyük hissəsi artıq “daha səmərəsiz” sayılır. Bu sahədə iş yerlərinin tədricən azalacağı və işçilərin yenidən təlim proqramlarına ehtiyac duyacağı vurğulanır.

Avropa ekspertləri xəbərdarlıq edirlər ki, süni intellektin təsiri yalnız iş yerlərinin itməsi ilə məhdudlaşmayacaq. İşçi qüvvəsi sürətlə yenidən ixtisaslaşmağa məcbur olacaq, çünki yüksək texnologiya ilə işləyə bilən kadrlara tələbat sürətlə artır. Bu dəyişikliklər fonda SI-nin təkcə iş yerlərini sıradan çıxarmadığını, eyni zamanda əmək bazarının strukturunu tamamilə yenidən formalaşdırdığını göstərir.

Ümumilikdə Avropa proqnozları göstərir ki, qarşıdakı 10 ildə ənənəvi peşələrin bir hissəsi funksiyasını itirsə də, yeni peşələr və texnoloji sahələrdə minlərlə yeni iş yeri yaranacaq. Lakin hazırkı işçi qüvvəsinin bu keçidə nə qədər sürətlə uyğunlaşacağı Avropa iqtisadiyyatlarının gələcəyini müəyyən edən əsas faktor olacaq.

Əsmətxanım