Suriyada yeni mərhələ: xaos və terror təhdidi

Suriyanın yeni hökumətinin PKK terrorçularından silahı yerə qoymaq tələbi müqabilində terror təşkilatı ordunun tərkibində diviziya və ya korpus şəklində hərbi birlik, Suriyadakı neft yataqlarının 50 faizini istəyib. Ancaq hökumət bu şərtlərlə razılaşmayıb və PKK-nın silahı yerə qoyacağı tələb edilib. Həmçinin bildirilib ki, terror təşkilatı daxilində suriyalı olmayanlar ölkəni tərk edəcək, sayları 20-yə yaxın olan idarə heyətinin üzvləri isə Almaniya, İsveçrə və ya Belçikaya gedəcək.

Eyni zamanda Türkiyə Suriyada terrora yer olmayacağı ilə bağlı prinsipial mövqe ortya qoyub. Belə olan halda Suriyada proseslər necə inkişaf edə bilər?

“Xalq Cəbhəsi” mövzunu politoloqlarla araşdırmağa çalışıb.

“PKK-ya yeni Suriyada yer yoxdur”

Politoloq Telman Nüsrətoğlu bildirib ki, PKK terror təşkilatı daha çox imperialistlərin bölgə ilə bağlı hesablarının bir parçasıdır: “Yəni bu təşkilat ABŞ-nin, Qərb dünyasının, İsrailin proksi gücü olaraq görülməlidir. Onlar əsasən də Türkiyənin ərazi bütövlüyünü təhdid altına salmaq, Yaxın Şərqdə yeni xaos planları icra etmək üçün bu cür terror təşkilatlarından istifadə etdilər”.

O əlavə edib ki, ancaq yeni dövrün Yaxın Şərqdə dominant, birləşdirici gücü Türkiyədir: “Türkiyə tələblərini açıq şəkildə ortaya qoyub. Türkiyə bildirir ki, PKK-ya yeni Suriyada yer yoxdur. Silahları təcili təhvil verməlidirlər. Diviziya və ya kompakt bir terror qrupunun Suriya ordusunun tərkibinə keçirilməsi kimi tələblər ortaya qoyulmamalıdır. Bu ola bilməz. Vahid unitar bir Suriya dövlət quruluşu gələcəkdə davam etməlidir. Türkiyənin də, yeni Suriya hakimiyyətinin də tələbi bundan ibarətdir”.

“Terror qruplaşmaları ləğv ediləcək”

T.Nüsrətoğlu vurğulayıb ki, PKK-nın arxasındakı qüvvələr anlamalıdırlar ki, artıq geosiyasi vəziyyət dəyişib, onlar terror təşkilatını himayə edərək heç bir yerə vara bilməyəcəklər: “Türkiyə artıq tələblərini ortaya qoyub. Könüllü şəkildə təhvil verməsələr, yeni Suriya hökumətinin və Türkiyənin birgə həyata keçirəcəkləri əməliyyatlarla o terror qruplaşmaları Suriyada ləğv ediləcək. Bunun başqa bir yolu yoxudr. Qərb ölkələri indiyədək terror qruplarından Türkiyəyə qarşı istifadə ediblər. Bir tərəfdən Türkiyənin NATO müttəfiqi kimi gördüklərini bəyan edib, digər tərəfdən də Türkiyənin ərazi bütövlüyünə, milli təhlükəsizliyinə təhdid yaradan bu cür qrupları himayə etməyə çalışıblar. Artıq yeni dövrdə bu, mümkün olmayacaq və Qərb də Türkiyənin Yaxın Şərq, Balkan, Orta Asiya, Qafqaz coğrafiyasında dominant bir güc olduğunu qəbul etmək məcburiyyətində qalacaq”.

“Suriyada yeni hakimiyyət güzəşt məsələsini müzakirə etməyəcək”

Politoloq Elşad Mirbəşiroğlu deyib ki, Suriyanın şimalında, yəni Türkiyənin cənub sərhədlərinə yaxın ərazidə PKK və YPG Türkiyə üçün daim çox ciddi təhlükəsizlik problemləri yaradıb və Türkiyə də həm İraq ərazisində, həm Suriyanın şimalında PKK və onun Suriya qolu olan YPG-yə qarşı aktiv mübarizə aparıb: “Son olaraq da 30-dan çox terrorçu zərərsizləşdirilib. Burada diqqəti çəkən əsas məsələ ondan ibarətdir ki, Türkiyənin yeni Suriya hakimiyyəti ilə sıx dialoqu mövuddur. Türkiyənin Suriyadakı yeni hakimiyyət üzərində təsirləri də müşahidə olunmaqdadır. Bu isə o deməkdir ki, Suriyada yeni hakimiyyət PKK və YPG ilə hər hansı bir güzəşt məsələsini müzakirə etməyəcək. Bu, görünən məsələdir. Həmçinin Suriyanın şimalında PKK və YPG-ni ABŞ koordinasiya edirdi. Hətta şimal ərazilərindəki neft yataqlarına da terrorçu qruplaşma ABŞ ilə birlikdə nəzarəti həyata keçirirdi”.

“Terrorçu dəstə özünün hərbi mövcudluğunu saxlamaq istəyir”

E.Mirbəşiroğlu əlavə edib ki, görünür, yenə də əvvəlki status-kvonun saxlanılması ABŞ-dən gələn təlimat əsasında baş tutmaqdadır: “Şübhəsiz ki, ABŞ-nin PKK və YPG ilə əlaqələri qalmaqdadır və belə olan halda yenə də ABŞ PKK və YPG-yə Suriya ərazisində özünün istinad nöqtələrindən biri kimi baxır. Suriya ordusunda da PKK-nın korpusa sahib olma istəyi də hesab edirəm ki, təsadüfi deyil. Yəni bununla bu terrorçu dəstə özünün hərbi mövcudluğunu qoruyub saxlamaq istəyir”.

Politoloqun sözlərinə görə, hazırkı reallıqlar çərçivəsində buna imkan verilməyəcək, Türkiyə ərazisində PKK və YPG-nin fəaliyyəti üçün şərait olmayacaq: “Suriyanın yeni hakimiyyətinin PKK-nın irəli sürdüyü şərtləri müzakirə etməməsi, qeyd-şərtsiz silahları yerə qoyması və liderlərinin də ölkəni tərk etməsi tələbi bir daha bunu sübut edir. Ayrıca olaraq da Türkiyə də bu məsələni öz nəzarətində saxlayır. Ona görə də Türkiyənin cənub sərhədlərində həqiqətən də terror təhlükəsi aradan qalmış olacaq. Düşünürəm ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da məhz buna işarə edərək bildirmişdi ki, terror məsələsi Türkiyə üçün bağlanacaq”.

“Onlar hərbi və iqtisadi gücə malik olmaq istəyirlər”

Politoloq İlham İsmayıl qeyd edib ki, bütün bu tələblər göstərir ki, onlar Suriyadakı kürd azlığının mövqelərini, hüquqlarını qorumaq adı altında hərbi və iqtisadi gücə malik olmaq istəyirlər. İ.İsmayıl əlavə edib ki, bu gücə malik olmaq isə Suriya hakimiyyətinə şərik olmaq deməkdir: “Ona görə də bunun qəbul olunması mümkün deyil. Təsəvvür edin ki, onlar neft ehtiyatlarının 50 faizini istəyirlər. Yəni onların həm hərbi, həm iqtisadi gücə malik olması Suriyanın parçalanması deməkdir. Ona görə də bu, qəbul olunan deyil”.

Onun sözlərinə görə, bu, bir daha göstərir ki, PKK qlobal güclərin əlində bir alətdir, eyni zamanda, PKK-nı milli mənafeyindən daha çox, hərbi və iqtisadi güc, maddi məsələlər, hakimiyyət düşündürür: “Ona görə də bu, qəbul olmayacaq. Hesab edirəm ki, həm Türkiyənin, həm də Suriyanın yeni hökumətinin təzyiqi ilə bu tələblərin heç biri baş tutmayacaq. Əgər savaş çıxarsa, PKK-nın oradakı törəmələri YPG, PYD məğlub olacaq. Hesab edirəm ki, ABŞ-də Tramp səlahiyyətlərinin icrasına başlayanda məslələlər öz həllini tapacaq”.

“Türkiyə həmin bölgəni radikal kürd qruplaşmalarından təmizləmək istəyir”

Politoloq Sultan Zahidov bildirib ki, Suriyanın şimal şərqindəki neftlə zəngin ərazilər YPG-nin nəzarətindədir: “Həmin qruplaşmaları ABŞ dəstəkləyir. Hətta Blinkenin bu mövzuda Türkiyəyə səfəri çərçivəsində həm Rəcəb Tayyib Ərdoğanla, həm də Hakan Fidanla danışıqları olmuşdu. Düşünürəm ki, burada ABŞ və Türkiyə arasında müəyyən maraq ziddiyyətləri mövcuddur. Türkiyə açıq şəkildə həmin bölgəni terror qruplaşmalarından təmizləmək istəyir. ABŞ isə həmin qruplaşmaların orada qalmasına çalışır. Çünki ABŞ-nin Suriyadakı əsas proksi qüvvələri məhz Suriya demokratik gücləri və YPG qruplaşmalarıdır”.

“Əsas maneə YPG qruplaşmalarıdır”

S.Zahidov eləcə də qeyd edib ki, Suriya rəhbərliyinin tələbi ondan ibarət olub ki, YPG silahı yerə qoysun: “Çünki bir ölkənin rejim dəyişikliyindən sonra əsas məqsədi ölkənin ərazi bütövlüyünün tam şəkildə təmin olunmasıdır. Bu yolda da əsas maneə YPG qruplaşmalarıdır. Çünki onlar Suriyanın şimal şərqindəki əraziləri hələ də nəzarət altında saxlayırlar. Bu danışıqlarda qarşı tərəfin əslində absurd şərtləri irəli sürülüb. Neft yataqlarının 50 faizini istəyiblər, eyni zamanda, ordu daxilində bir korpus və ya diviziyaya malik olmaq istəyiblər. Bunlar kifayət qədər absurd tələblərdir. Heç bir halda Suriya hökuməti bu tələblərlə razılaşa bilməzdi. Belə olan halda danışıqlar dalana dirənib. Digər tərəfdən biz ABŞ-nin basqılarını görürük. ABŞ heç bir halda bu qruplaşmaların silah gücü ilə təmizlənməsini istəmir”.

“Heç bir dövlət belə bir şərtlə razılaşa bilməz”

Politoloq həmçinin Türkiyə və ABŞ arasında da danışıqlar getdiyini qeyd edib: “Amma Türkiyə istənilən halda öz mövqeyini qətiyyətli şəkildə irəli sürdü. Rəcəb Tayyib Ərdoğan yanvarın 4-də dedi ki, onlar ya silahı yerə qoyacaqlar, ya da məhv olacaqlar. Başqa seçimləri yoxdur. Belə olan halda Suriya hökuməti də maksimum şəkildə çalışacaq ki, öncə danışıqlar yolu ilə həmin qruplaşmaları silahı yerə qoymağa vadar etsin. Ancaq bu şərtlə ki, həmin qruplaşmaların dediyi tələblər heç bir halda yerinə yetirilə bilməz. Onlar deyir ki, neft yataqlarının 50 faizi onların nəzarətində qalsın. Bu isə ölkə suverenliyinə ziddir və heç bir dövlət belə bir şərtlə razılaşa bilməz”.

Röya İsrafilova