Tariflər və sanksiyalar ANALİTİK

G7 Rusiya tərəfdarları üçün sanksiyalar və rüsumları müzakirə edib

ABŞ və Aİ Rusiyaya təzyiq göstərmək üçün vahid yanaşma inkişaf etdirməyə çalışır. Ancaq indiyə qədər onların yanaşmaları fərqlidir. Vaşinqton və Brüssel Moskvaya nəyin daha çox təzyiq göstərməsi ilə bağlı mübahisə edir. ABŞ Rusiyadan neft alan ölkələr üçün tariflərin artırılmasının, Aİ isə sanksiyaların artırılmasının tərəfdarıdır. Kompromis mümkündürmü? Qərb Kremlə təzyiq göstərmək üçün vahid yanaşma inkişaf etdirməyə çalışır. Politico yazır ki, neft, qaz və ticarət tarifləri danışıqlarda əsas məsələlər olaraq qalır.

Avropa liderlərinin koalisiyası ABŞ prezidenti Donald Trampı inandırıb ki, Rusiya Ukraynada müharibəni dayandırmaqda maraqlı deyil və danışıqlar masasına oturmağa məcbur edilməlidir. Eyni zamanda avropalılar Ağ Evi buna necə nail olmaq barədə razılığa gəlməyə inandırmalı olacaqlar. Bu yaxınlarda bir sıra diplomatik səfərlər həyata keçirilib, Atlantik okeanının hər iki tərəfindəki rəsmilər yeni maliyyə məhdudiyyətləri və Rusiya neft və qaz tədarükünü kəsmək planlarını müzakirə ediblər. Əsas məqsədləri hər iki tərəfin başa düşdüyü təkliflərin təfərrüatlarını hazırlamaq üçün hətta Vaşinqtona Aİ-nin texniki qrupu göndərilib.

“Tramp nəhayət bizim tərəfimizdədir”. Anonimlik şərti ilə danışan bir Aİ diplomatı bildirib ki, indi sual bu iki yanaşmanın necə birləşdiriləcəyidir. Aİ hazırda Rusiyaya qarşı sanksiyaların yeni - 19-cu raundunu hazırlayır. Bununla belə, diplomatlar vurğulayırlar ki, ən təsirli addım yalnız ABŞ ilə tərəfdaşlıqda mümkündür. Aİ-nin başqa bir diplomatının sözlərinə görə, hazırda ABŞ ilə Rusiya iqtisadiyyatına dəqiq necə zərbə vuracağı ilə bağlı “qızğın müzakirələr” gözlənilir.

Fərqli baxışlar

Putinə təzyiq etmək zərurəti ilə bağlı ümumi razılığa baxmayaraq, Tramp administrasiyası tariflər kimi ticarət alətlərindən istifadə etməyə üstünlük verir. Aİ isə Moskva ilə iş quran şirkətlərə və maliyyə institutlarına qarşı rəsmi sanksiyalar tətbiq etməyi düşünür. Tramp bu yaxınlarda Aİ rəsmilərinə Brüsselin də eyni addımı atması şərti ilə Rusiyadan enerji aldıqları üçün Hindistan və Çinə 100% tariflər tətbiq etmək istədiyini söyləyib. “Biz avropalı müttəfiqlərimizə xəbərdarlıq etmişik ki, öz torpaqlarında müharibəyə son qoymaq üçün onlar bizə qoşulmalıdırlar ki, onlar münaqişənin bitdiyi gün qaldırılacaq əhəmiyyətli tarifləri tətbiq etsinlər”, - ABŞ Maliyyə Nazirliyi Trampın niyyətini təsdiqləyib. Lakin bu, Aİ üçün iqtisadi və siyasi baxımdan qeyri-mümkündür və onun əsas prinsiplərinə ziddir.

Avropa Komissiyasının sədri Ursula von der Leyen, avropalı istehlakçılar üçün “tariflərin vergi olduğunu” söyləyib. Hindistan və Çinə tariflərin tətbiqi Aİ iqtisadiyyatına böyük ziyan vuracaq. "Biz tariflər tətbiq etmirik. Biz ticarət blokuyuq. Biz ixracatçıyıq. İxrac AB iqtisadiyyatını idarə edir. Bu, bizim DNT-mizdir", - Avropa Şurasının Xarici Əlaqələr üzrə baş siyasət analitiki Agathe Demarais deyir. Onun sözlərinə görə, tərəfdaşlar “yox” deyəcəklər, çünki Aİ heç bir şəraitdə Çin və Hindistana xüsusilə belə səviyyədə tariflər tətbiq etmək fikrində deyil.

Aİ rəsmiləri başa düşürlər ki, əsas ticarət tərəfdaşlarına belə yüksək tariflər tətbiq etmək iqtisadi nəticələr və Çinin mümkün cavab tədbirləri səbəbindən çətin olacaq. O da məlumdur ki, Aİ bu Asiya dövləti ilə daha sıx əlaqələrə can ataraq Hindistanla ticarət sazişi bağlamağa ümid edir. Eyni zamanda, 19-cu sanksiya paketinin bir hissəsi kimi Rusiyanın özünə də tariflərin tətbiqi ideyası müzakirə edildi, lakin nazirlər arasında dəstək alınmayıb. ABŞ bu təşəbbüsü G7 müttəfiqlərinə də genişləndirib. ABŞ Maliyyə Nazirliyi bildirib ki, Çin və Hindistan Rusiya neftini almaqla hərbi əməliyyatları maliyyələşdirir. Vəziyyətlə tanış olan mənbələr iddia edir ki, ABŞ 50-100% aralığında tarif tətbiq etməyi təklif edib.

Tramp Rusiya qazından imtina etməyə çağırıb

Bundan əlavə, Tramp Avropanı və digər NATO ölkələrini Kremlin müharibəni maliyyələşdirmək üçün istifadə etdiyi Rusiya enerji resurslarını almağı tamamilə dayandırmağa çağırıb. "Rusiyaya qarşı ciddi sanksiyalar tətbiq etməyə hazıram. Siz hazır olanda hərəkətə keçməyə hazıram. Sadəcə mənə nə vaxt deyin. NATO ölkələri Rusiyadan neft almağı dayandırmalıdır - bu, Vaşinqtonun Ukraynadakı müharibəni dayandırmaqdan imtina etdiyinə görə Moskvaya sanksiyalar tətbiq etməsinin şərtidir", - Tramp deyib.

Ağ Evin rəhbəri deyib ki, o, bəzi NATO üzv ölkələrinin Rusiya neftini almağa davam etməsindən “şoka düşür”, çünki bu, ABŞ-ın Rusiya ilə danışıqlarda mövqeyini zəiflədir. Aİ buna hazır olduğunu bildirib. Aİ-nin enerji məsələləri üzrə komissarı Den Yorgensen ABŞ-ın energetika naziri Kris Rayt ilə görüşüb, Rusiyanın mayeləşdirilmiş təbii qaz tədarükünü Amerika qazı ilə əvəz etməyi müzakirə edib. Yorgensen Aİ-nin 2027-ci ilin sonuna qədər Rusiya qazının idxalını dayandırmaq öhdəliyini sürətləndirmək niyyətində olduğunu bildirib. "Rusiya qazının idxalına qadağa qoyulması təklifini irəli sürdüm. Rusiya enerjisindən asılılığımızdan mümkün qədər tez qurtulmalıyıq", - deyən o, bunun üçün Avropanın daha böyük LNG tədarükü şəklində ABŞ-ın dəstəyinə ehtiyacı olduğunu qeyd edib.

Öz növbəsində ABŞ-ın energetika naziri Kris Rayt Aİ-nin Rusiyadan qaz idxalını dayandırması üçün bir illik müddət qoyub. "Aİ altı aydan 12 aya qədər müddətdə Rusiyadan qaz idxalını dayandıra, onu Amerika LNG ilə əvəz edə bilər", Rayt bildirib. Rayt Macarıstan və Slovakiyanı da Rusiyadan neft və qazdan imtina etməyə çağırıb. Xüsusilə, o bildirib ki, Aİ-də Rusiya enerjisinin alıcıları Aİ-nin Rusiyanın enerji asılılığından əl çəkmək və ABŞ-dan enerji almaq səylərinə qarşı kampaniyanı dayandırmalıdır. O bildirib ki, Avropa enerjini “dostlarından” alsa daha yaxşı olar.

Avropa Komissiyasının Rusiya qazını mərhələli şəkildə ləğv etmək səylərinə qarşı çıxan Macarıstan və Slovakiya kimi ölkələrin nəhayət Rusiya ilə əməkdaşlığı dayandırmalı olub-olmaması ilə bağlı suala Rayt belə cavab verib: “Tamamilə”. O da maraqlıdır ki, Macarıstan artıq Qərbin qaz tədarükçüsü olan Britaniyanın Shell neft-qaz şirkəti ilə ən böyük müqavilə imzalayıb. Söhbət 2026-cı ildən başlayaraq on il ərzində 2 milyard kubmetr qazın tədarükündən gedir. Macarıstana tədarük Çexiya və Almaniya boru kəmərləri vasitəsilə həyata keçiriləcək. Ölkə digər Qərb təchizatçıları ilə də müqavilələr üzrə danışıqlar aparır. Eyni zamanda, Macarıstan hələlik Rusiya qazından imtina etmək niyyətində deyil.

Macarıstanın xarici işlər naziri Peter Szijartonun sözlərinə görə, “Shell” ilə müqavilə coğrafi və infrastruktur xüsusiyyətlərinə görə Rusiya qazının Macarıstana tədarükünə təsir etməyəcək.

Bir-birinə doğru hərəkət

Rusiyaya təzyiq məsələsinə yanaşmaların fərqli olmasına baxmayaraq, ABŞ və Aİ-nin bu məsələdə vahid siyasət yaratmağa çalışması yaxşı haldır. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Aİ Rusiyadan enerji təchizatından tamamilə imtina etməyə çalışır ki, bu da Trampın çağırışıdır. ABŞ isə öz növbəsində Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyaları sərtləşdirməyə başlayıb ki, bu da Aİ-nin onlardan istədiyidir. Xüsusilə də məlum olub ki, ABŞ Rusiya hərbi-sənaye kompleksi üçün mal tədarük edən 8 ölkədən 34 şirkətə qarşı sanksiyalar tətbiq edir.

ABŞ Rusiyaya sanksiyalardan yayınmağa kömək edən şirkətlərə qarşı yeni ixrac məhdudiyyətləri qəbul edib. Məhdudiyyətlər Rusiya, Çin, Hindistan, Türkiyə, BƏƏ, İran, Sinqapur və Tayvana təsir edəcək. Bu barədə Prezident Aparatının rəhbəri Andrey Yermak məlumat verib. Hesabatda deyilir ki, bu, Kremlin öz hərbi maşınını dəstəkləmək qabiliyyətini məhv etmək üçün daha bir mühüm addımdır. ABŞ-ın sanksiya siyahısına aşağıdakılar daxildir: 23 Çin şirkəti; 3 türk; 2 BƏƏ-dən; Hindistan, İran, Sinqapur və Tayvandan hər biri; və Rusiya şirkətləri.

ABŞ Maliyyə Nazirliyi qeyd edir ki, bu şirkətlər ABŞ-ın milli təhlükəsizlik maraqlarına və ya xarici siyasət maraqlarına zidd fəaliyyət göstərir. Bunlar hələ Aİ-nin tələb etdiyi genişmiqyaslı qadağalar deyil, lakin ABŞ onları yarı yolda qarşılamaq üçün bir addım atıb.

V.VƏLİYEV
P.S. Məqalədə xarici mənbələrə istinadlar var