“Təhsildə rus bölməsi üzrə nəticələr Azərbaycan bölməsi ilə müqayisədə aşağıdır” AÇIQLAMA

"Azərbaycanda rus bölmələrinin bağlanması ilə bağlı Elm və Təhsil Nazirliyi bu xəbərləri təkzib etsə də, ictimaiyyətin narahatlığının əsas səbəbi rəsmi orqanların bu məsələ ilə bağlı müntəzəm və əsaslandırılmış məlumatlandırma aparmaması, həmçinin qərarların strateji vizion çərçivəsində deyil, reaktiv şəkildə verilməsi təəssüratıdır".
Bunu Demokrat.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda 300-dən çox məktəbdə rus bölməsi mövcuddur:
"Bu məktəblərdə 90 mindən çox şagird təhsil alır. Bu, ölkənin təhsil sistemində azsaylı, amma xüsusi çəkiyə malik olan bir təbəqəni təşkil edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu bölmədə təhsil alan şagirdlər yalnız rus etnik mənsubiyyətinə malik ailələrin uşaqları deyil, həm də valideynlərin övladlarını rus dilində təhsilə üstünlük verməsi ilə bağlı qərarının nəticəsidir. Deməli, burada məsələ yalnız milli azlıqların hüquqları yox, həm də dil siyasətinin formalaşmasında dövlətin mövqeyidir. Təəssüf ki, bu mövqe ictimaiyyətə aydın deyil".
Onun sözlərinə görə, müəllimlərin keyfiyyəti və kadr təminatı baxımından rus bölməsinin ciddi çətinlikləri var:
"Müəllimlərin sertifikasiya nəticələri göstərir ki, rus bölməsi üzrə iştirak edənlərin orta nəticələri Azərbaycan bölməsi ilə müqayisədə aşağıdır. 2023-cü ildə keçirilən müəllimlərin sertifikasiyasında rus bölməsi üzrə iştirak edən müəllimlərin 58%-i keçid balını toplaya bilmişdi, halbuki Azərbaycan bölməsində bu göstərici 75% idi. Bu da keyfiyyət fərqinin ilkin göstəricisidir. Lakin bu keyfiyyət fərqi bölmənin bağlanmasını deyil, onun islah olunmasını tələb edir. Problemin kökündə kadr hazırlığı, motivasiya mexanizmlərinin zəifliyi və rus bölməsi üzrə pedaqoji kadrların yaşlı olması dayanır. Yaşlı nəslin tədricən sistemdən getməsi, yerinə gənc müəllimlərin gəlməməsi bu bölməni təbii tənəzzülə sürükləyir".
O, bildirib ki, qanunvericilik baxımından Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 45-ci maddəsində göstərilir ki, hər kəsin ana dilində təhsil almaq hüququ var:
"Eyni zamanda, “Təhsil haqqında” Qanunun 6.1-ci maddəsində qeyd edilir ki, təhsil Azərbaycan Respublikasında dövlət dili ilə yanaşı, digər dillərdə də həyata keçirilə bilər. Bu, həm azlıqların hüququnu qorumaq, həm də çoxtərəfli dil siyasətini inkişaf etdirmək üçün mühüm normativ bazadır. Deməli, istənilən formada rus bölmələrinin inzibati qərarla bağlanması bu hüquqi çərçivəyə uyğun deyil və hüquqi mübahisələr doğura bilər".
Ekspert vurğulayıb ki, dünya təcrübəsində çoxtilli təhsil sisteminə malik ölkələrdə – məsələn, Kanada, Belçika, İsveç və Qazaxıstan – müxtəlif dillərdə tədris bərabər hüquq əsasında aparılır:
"Qazaxıstanda dövlət dili ilə yanaşı rus və ingilis dillərində məktəblər fəaliyyət göstərir. Bu yanaşma təkcə etnik azlıqların hüquqlarını qorumaq deyil, həm də iqtisadi və diplomatik baxımdan ölkənin mövqeyini gücləndirmək üçün mühüm alət sayılır. Azərbaycanda isə bu məsələyə siyasi çəkingənliklə yanaşılır. Bunun nəticəsi olaraq nə rus bölməsinin saxlanılması üçün inkişaf planı təqdim edilir, nə də onun mümkün ləğvi barədə aydın və əsaslandırılmış qərar verilir.
Bu sahədə ən ciddi problem Elm və Təhsil Nazirliyinin sistemsizliyidir. Nazirlik rus bölməsi ilə bağlı nə ictimai dinləmələr təşkil edir, nə mövcud məktəblərin vəziyyəti haqqında ictimai hesabat yayır, nə də perspektiv plan təqdim edir. Nazirliyin mövqeyi birmənalı deyil: bir gün “bağlanma gündəmdə deyil” deyilir, ertəsi gün isə “müəllim çatışmazlığına görə bəzi siniflərdə qəbul aparılmır” açıqlaması verilir. Bu isə təhsil siyasətinə olan etimadı sarsıdır".
Ekspert deyir ki, hələlik rus bölmələrinin rəsmi bağlanması ilə bağlı heç bir hüquqi sənəd və qərar yoxdur:
"Lakin faktiki addımlar – bəzi məktəblərdə 1-ci siniflər üçün rus bölməsi üzrə qəbul aparılmaması, müəllimlərin azaldılması və dərslik təchizatının zəifləməsi – bu istiqamətdə planlı şəkildə tənzimləmə aparıldığını göstərir. Bu isə ictimai rəyə və valideynlərin qərarına zidd olaraq həyata keçirilir.
Əgər rus bölməsi üzrə ciddi islahatlar aparılmasa və mövcud təhsil resursları bu istiqamətə yönəldilməsə, bu bölmənin zəifləyərək təbii bağlanması baş verəcək. Amma bu, dövlətin rəsmi qərarı ilə deyil, sistemsizlik nəticəsində baş verəcək və nəticədə hüquqi və sosial ziddiyyətlər yaranacaq. Bunun qarşısını almaq üçün nazirlik dərhal fəaliyyət proqramı təqdim etməli, ictimaiyyətə açıq və şəffaf planlarla çıxış etməli, xüsusən də pedaqoji kadr hazırlığı və motivasiya siyasətini dəyişməlidir.
Əks halda, rus bölmələrinin bağlanması ilə bağlı deyilənlər sadəcə şayiə deyil, dövlətin idarəolunmayan proseslərinin nəticəsi olacaq. Bu isə hüquqi haqsızlıqla yanaşı, sosial balansın pozulması və təhsil sisteminə olan inamın sarsılması ilə nəticələnəcək. Təhsil siyasəti susqunluqla deyil, strateji cəsarətlə idarə olunmalıdır. Təəssüf ki, hələlik bu cəsarət görünmür".
Əfsanə Kamal
Demokrat.az