Icma.az
close
up
RU
“Tramp yolu”na dirəniş: İran və Rusiya hansı təxribatlara əl ata bilər?

“Tramp yolu”na dirəniş: İran və Rusiya hansı təxribatlara əl ata bilər?

Icma.az, Bakupost saytına istinadən bildirir.


"Zəngəzur dəhlizi Vaşinqtonda “Tramp yolu” (TRİPP) olaraq razılaşdırılsa da, layihənin praktiki icrası zaman alacaq və bu müddətdə müdaxilələrin, maraqlı tərəflərin pay almaq cəhdlərinin olacağı bəllidir".

Bakupost.az xəbər verir ki, bu fikirləri siyasi şərhçi Asif Nərimanlı bildirib.

Onun sözlərinə görə, layihədə əsas maraqlı tərəflər İran, Rusiya və Çindir:

"Ən sərt reaksiya İrandan verilib və bu, təsadüfi deyil. Birincisi, Tehran regional müstəvidə ən çox itirən tərəfdir. İkincisi, İran siyasi elitasında TRİPP layihəsi ilə bağlı ciddi fikir ayrılığı var və mühafizəkarların ritorikasındakı sərtlik həm də Pezeşkian qanadını “susdurmağa” yönəlib. İranın prosesdə itirən tərəf olması qaçılmaz görünür.

- Cənubi Qafqaza girişi böyük ölçüdə bağlanan İranın regional oyunçu kimi hərəkət traektoriyası məhdudlaşır;

- Azərbaycanla əldə olunan “Araz dəhlizi” prioritet olmaqdan çıxır: Bakı qonşuluq münasibətlərinə və “alternativ yol”un saxlanılmasına görə bu dəhlizin işləməsinə qarşı deyil, Əliyev də “Əl-Ərəbiyyə”yə müsahibəsində bununla bağlı müsbət mesajlar verdi, lakin hər şey Tehranın münasibətindən asılı olacaq;

- İranın rentabelli olmasa da, regional siyasətdə alternativ kimi təqdim etdiyi və Avropa bazarına müstəqil çıxış kimi gördüyü Fars körfəzi-Qara dəniz marşrutu aktuallığını itirir: bundan sonra Tehranın bu marşrut xəttində Bakıdan asılılığı daha çox gücləndi, Əliyev yenə həmin müsahibəsində Fars körfəzinə çıxışın Zəngəzurdan keçdiyini xüsusilə vurğulayırdı;

- Və ən əsası Tehranın “qırmızı xətti”nin qarşısında artıq Azərbaycan yox, 12 günlük müharibədə İranı bombalayan Tramp Administrasiyası var”.

Siyasi ekspert vurğulayıb ki, İranın yeganə çıxış yolu proseslərə müdaxilə cəhdlərindən əl çəkmək və regional əməkdaşlıq müstəvisində hərəkət etməkdir:

“Tehranda bunu anlayanlar var, prezident Məsud Pezeşkianın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı dedikləri bunun təsdiqidir. Onun “məsələ xəbərlərdəki kimi şişirdilmiş deyil və bizdə olan məlumata görə, İranın ərazi bütövlüyü ilə bağlı tələbləri yerinə yetirilib” sözləri isə İran daxilində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı anlaşmaya “od püskürən” mühafizəkar qanada ünvanlanıb. Pezeşkian reallığı qəbul etmək və mövcud vəziyyətə adekvat davranmaq siyasətini təklif edir, lakin mühafizəkarların mövqeyi - Xameneinin müşavirləri və SEPAH rəsmiləri - fərqli və sərtdir”.

A.Nərimanlı qeyd edib ki, İran iki istiqamətdə hərəkət edə bilər:

“1. Ermənistanla münasibətləri sıxlaşdırmağa, bölgədə maraqlarını İrəvan üzərindən təmin etməyə və sərhədlərində mövqelənən ABŞ təhlükəsini minumuma endirməyə çalışacaq;

2. Rusiyanın onunla eyni cəbhədə birləşməsinə, dəhlizə qarşı birlikdə hərəkət etməsinə nail olmağa çalışacaq;

Hazırda birinci xətti Pezeşkian qanadı, ikincini isə mühafizəkarlar izləyir və bu, həm də hər iki tərəfin və onların izlədiyi siyasətin Xameneinin nəzarətində olduğu deməkdir.

Rusiya ritorik müstəvidə İranla analoji mövqe sərgiləsə də, Tehrandan fərqli olaraq, təsir rıçaqlarını hələ tam itirməyib. Moskvanın “ümidləri” qalır:

- Ermənistanda 102-ci baza da daxil olmaqla qalan təsir imkanları ilə regional oyunda mövcudluğunu saxlaya biləcəklərini düşünürlər: İran və Türkiyə sərhədində hələ də rus hərbçiləri qalır;

- ABŞ-ın Ermənistana (Cənubi Qafqaza) gəlişi qarşılığında Ukrayna masasında güzəşt/“barter” əldə etmək imkanını dəyərləndirirlər;

- Moskva regional kommunikasiyaların birləşəcəyi kontinental dəhlizlərlə (Şimal-Cənub nəqliyyat layihəsi) birləşməsi imkanlarını xeyrinə çevirməyi də nəzərdən keçirir”.

Politoloq Rusiyanın da Zəngəzur dəhlizinə qarşı hərəkət planının olduğunu bildirib:

“1. Ermənistanda və regional tranzit xətlərindəki təsir imkanlarından istifadə etməklə mövqelərini qorumağa çalışacaq;

2. ABŞ-ın Zəngəzur dəhlizi üzərindən Orta dəhlizdə mövqelənməsi və Çinə qarşı əlini gücləndirməsi amilindən siyasi bazarlıq - həm regional kommunikasiyadan pay almaq, həm də Ukrayna məsələsində güzəşt üçün istifadə edə bilər: bu detalın Alyaska görüşündə müzakirə edildiyi istisna edilməməlidir;

Çin Vaşinqton razılaşmasına səssiz münasibət sərgiləsə də, TRİPP layihəsinin ABŞ-ın Orta dəhlizdə - “Bir kəmər, bir yol” üzərində mövqe qazanmaq gedişi olduğunu Pekində anlayırlar. Eyni planın icrasına Bayden də çalışırdı: Ceyms Obraynın Bakı və İrəvana gətirdiyi layihə Mərkəzi Asiyadan Avropaya uzanan marşruta nəzarət etmək və Çini uzaqlaşdırmağı nəzərdə tutsa da, keçmiş administrasiyanın Ermənistanı dəstəkləməklə “yanlış ata” oynaması nəticə əldə etmələrinə imkan vermədi; Trampın uğur əldə etməsinin əsas səbəbi isə Bakı ilə mövqelərini yaxınlaşdırması oldu”.

Asif Nərimanlı qeyd edib ki, ABŞ-nin Orta dəhlizdə mövqelənməsi Çin üçün arzuolunmazdır, amma Pekin birbaşa müdaxilədən çəkinəcək və yalnız ehtiyatlı əks-həmlələr göstərəcək:

“Birincisi, Mərkəzi Asiyada ABŞ-nin güclənməsinə qarşı gedişlər edə, Cənubi Qafqazda itirdikləri Orta dəhlizin “birinci habı”nda qorumağa çalışa bilər;

İkincisi, Azərbaycan və Ermənistanla iqtisadi-siyasi əməkdaşlığı dərinləşdirməklə ABŞ qarşısında əlini gücləndirmək gedişi edə bilər;

Üçüncüsü, Zəngəzur dəhlizinin tranzit imkanlarının zəifləməsi, ən azı bölünməsinə zəmin yaradacağını hesab edən Gürcüstanda mövqelərini gücləndirmək xəttini izləyə bilər;

Maraqlar Zəngəzur dəhlizində geosiyasi toqquşma riskləri yaradır, lakin Vaşinqton anlaşmasından kənarda qalan oyunçuların prosesə müdaxilə imkanlarının güclü olmadığı da ortadadır".

Lalə,

Bakupost


Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:60
embedMənbə:https://www.bakupost.az
archiveBu xəbər 01 Sentyabr 2025 13:18 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Məhkəmədə Ermənistan vətəndaşlarının cinayət xarakterli məlumatlar tədqiq olunub FOTO

17 Oktyabr 2025 20:37see248

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see218

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see203

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see202

Ramiz Mehdiyev İlham Əliyevə qarşı sui qəsd PLANLAŞDIRIB Sensasion iddia

17 Oktyabr 2025 22:34see200

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see164

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see151

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see149

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see149

Məhkəmədə həmin məlumatlar da tədqiq olundu Fotolar

17 Oktyabr 2025 20:42see142

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see139

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see136

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see130

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see128

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see128

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see127

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see127

Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə saldı

18 Oktyabr 2025 01:37see126

Prezident ailəsi Vatikan bağlarında Fotolar Video

18 Oktyabr 2025 04:14see126

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see122
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri