Türkiyənin incisi adlandırılan, dünyanın ən qədim şəhəri olan Van

Bu şəhərə Türkiyənin incisi adı verilib. Əslində Van Türkiyənin ən qədim şəhəri olmaqla yanaşı təbiəti və səxavətli, qonaqpərvər insanları ilə də fəxr edə bilər. Çünki Vanda olan istənilən qonaq üçün yerli sakinlər süfrə açmağa çalışırlar. Məhz bu qonaqpərvərliyin nəticəsidir ki, ildən -ilə Vana gələn turistlərin sayı artır. Van həm də tarixi, dini abidələrin çoxluğu ilə də öyünə bilər.

Türkiyənin ən turistik şəhərlərindən biri olan Van öz tarixi zənginliyi, təbii gözəllikləri və bənzərsiz mədəniyyəti ilə bura gələnləri valeh edir. Türkiyənin sevimli yerlərindən biri olan Vanı məhz buna görə  Şərqi Anadolunun incisi adlandırırlar. Tarixi boyu onlarla fərqli sivilizasiyaya ev sahibliyi edən Van özünəməxsus bir görünüşü var. Van gölü kimi bir çox dünyaca məşhur təbiət gözəlliklərinə ev sahibliyi etməsi ilin hər fəslində dünyanın hər yerindən ziyarətçi qəbul etməyə imkan verir.

Bu gün  qədim şəhərin  təxminən 130.000 əhalisi var.  Şərqin ən məşhur şəhərlərindən biri olan Van, eramızdan əvvəl 5000-3000-ci illər arasında Xalkolit dövrünə aiddir.

Tarixçilər hesab edir ki, bu ərazidə ilk dövlətin hurrilər tərəfindən qurulduğunu bildirirlər. O dövrdə paytaxtı “Tuşba (Van)” olan bu bölgə hurrilərdən sonra Urartuların əlinə keçib.

612-ci ildə Urartuların Midiya tərəfindən darmadağın edilməsindən sonra Van müvafiq olaraq farsların, makedoniyalıların və parfiyalıların hakimiyyəti altına keçib.

Tunceli kimi, xüsusilə Roma və Bizans dövründə şərqdən təhlükə olaraq görülən Sasanilər də bu bölgədə qalxan rolunu oynayıblar.

Roma dağıldıqdan sonra Bizansın hakimiyyətə gəldiyi an, Hz. Osmanın bölgəyə gəlişi ilə müsəlman ərəblərin ərazisinə daxil olub. Xəlifələrin ölümündən sonra Əməvilər və Abbasilər tərəfindən idarə olunmağa başlayıb. Lakin 1071-ci ildə türklər Malazgirt döyüşü ilə Anadolunun qapılarını açdıqda Van Böyük Səlcuqlu ərazisi olur. Daha sonra müxtəlif türk bəyliklərinin suverenliyinə keçən Van 15-ci əsrdə Osmanlı sultanı Qanuni Süleyman tərəfindən tutulub.

Bir çox mədəniyyətə ev sahibliyi edən Van, bu gün dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri kimi qəbul edilir. Van həm də turistlərin ən sevdiyi məkanlardan biridir. Bugünkü yazımızda bu qədim mədəniyyətləri özündə birləşdirən şəhərin ən gözəl və görməli olduğunuz məkanlarını və yaxud yalnız Vanda olan maraqlı faktları sizə təqdim edəcəyik.

İlk olaraq öz gözəlliyi və möhtəşəmliyi ilə göz oxşayan Van gölü barədə sizə məlumat veririk.

Xalq arasında Van dənizi olaraq da tanınan möhtəşəm Van gölü Tatvan mahalı sərhədləri daxilində yerləşir.

Nemrut vulkanının püskürməsi nəticəsində əmələ gələn kraterdə toplanan sulardan əmələ gələn Van gölü əmələ gəlməyə başlayıb. Həm şirin, həm də duzlu suyu olan Van gölünün suları soda və duzdur. 1990-cı ildə arxeoloji ərazi elan edilən bölgə dünyanın ən böyük soda gölüdür. Türkiyənin ən böyük gölü olan Van gölündə bir çox heyvan növü yaşayır.

Yerli əhali göldə bir canavarın yaşadığına inansa da, çoxları bu hekayənin turistləri cəlb etmək üçün uydurulduğunu düşünür. Van gölü təkcə təbiət möcüzəsi deyil, həm də mədəni və tarixi baxımdan zehni genişləndirir. Urartular öz paytaxtlarını gölün şərq sahillərində qurarkən, göldə keçmiş sivilizasiyaların çoxlu xarabalıqları aşkar edilmişdir.

Adır kilsəsi

1305-ci ildə tikilmiş, sonrakı illərdə monastıra ibadətgahlar və camatonlar əlavə edilmişdir.

Bu gün böyük bir hissəsi dağıdılmış bu kilsə üzərində aparılan araşdırmalar nəticəsində xaç planının nəzərdə tutulduğu üzə çıxıb. Van şəhərinin mərkəzində yerləşən Adır kilsəsi Yaylıkaya kəndində yerləşir. Fərqli quruluşları və mədəniyyətləri tanımaq istəyirsinizsə, Adır kilsəsi ilk ziyarət ediləcək yerlərdən biridir!

Çavuştəpə qalası

Aşağı və Yuxarı olmaqla iki hissədən ibarət olan qala Bol dağının ətəyində tikilmişdir.

II. Sarduri tərəfindən B.C. 764-734-cü illərdə tamamlanan qala xalq arasında “Sardurihinili” kimi də tanınır. İçərisində olan hava məbədləri ilə həmkarlarından fərqlənir.

Şeytan körpüsü

Çox təsir edici görünüşü olan Şeytan Körpüsü 20-ci əsrə aiddir.

Süleyman Xan məscidi

Tarixi məscidlərlə əhatə olunmuş Van Süleyman Xan məscidi ilə diqqət çəkir. Minarəsi Osmanlı memarlığına toxunan məsciddə aparılan qazıntılar nəticəsində ziyarətgahı da üzə çıxarılıb.

Erciş Kadem Paşa Hatun Türbəsi

Vanın məşhur səmtlərindən biri olan Ercişdə yerləşən Kadem Paşa Hatun türbəsi bir türbədir.

Bu gün əksəriyyəti toxunulmaz olan bu məscid 1458-ci ildə Qaraqoyunlu nəslindən olan Böyük Əmir Rüstəm bəy tərəfindən anası Qədəm Paşa Hatunun adına tikilmişdir.

Yeddi kilsə

“Warak Wank Monastery” olaraq da bilinən yeddi kilsə iki hissəyə bölünür: beş və iki.

Bu kilsələr arasında tarixən ən qədimi Müqəddəs Sofiya kilsəsidir. 8-ci əsrdə tikilmiş bu binanın bəzi hissələri xarab olsa da,öz cazibəsini qoruyub saxlayır. Digər kilsə isə Müqəddəs Yəhya kilsəsidir. Çox bədii şəkildə hazırlanmış bu kilsələr o dövrün xristian mədəniyyətinə işıq salırdı. Erək dağının ətəyində tikilmiş bu monastır Bakraçlı kəndindədir.

Van Ulu Məscidi

Hər şəhərdə Böyük Məscid var. Köhnə Van şəhəri olan Təbriz və Pier Qapısı arasında yerləşən bu məscid 14-cü əsrə aid sənət əsəridir. Səlcuqlular dövrünə aid olduğu düşünülən Böyük Məscid Van gölü ətrafında hökmranlıq edən I və II dövrə aiddir. Sökmənlər dövründə tikildiyi güman edilir. Böyük bir hissəsi dağılmadan günümüzə qədər gəlib çatan nadir əsərlərdən biri olan Böyük Məscidi görməyə dəyər.

Əbdürrəhman Baba türbəsi

Van qalası yaxınlığında yerləşən Əbdürrəhman Baba türbəsinin 19-cu əsrə aid əsər olduğu düşünülür. Son illərdə bərpa edilən türbə Van şəhərinin ən əhəmiyyətli ziyarət yerlərindən biridir.

Süleyman bəy türbəsi

Hoşapdakı Gevirhan qəbiristanlığının yanında yerləşən Süleyman bəy türbəsi 17-ci əsrin ortalarında Süleyman bəy tərəfindən tikilmişdir. Bu tikililər sadəcə Vanda olanların bir hissəsidir. Van əslində bir yaşayış olan tarixi etnoqrafik şəhərdir. Minilliklərin izlərini qoruyan bu qədim şəhəri ziyarət etmək hər kəsin borcudur.

Müəllif: Qoşqar Salmanlı