Vaşinqtonda sülh axtarışları: müxalifət nədən və niyə narazıdır?

Azərbaycanda müxalifət təmsilçilərindən biri öz sosial şəbəkə hesabında tənqidqarışıq şərh verib.

Həmin şərhdə yazılır ki, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan kimi rəsmi Bakı bu sülh sazişini imzalamalı idi, saziş çox gecikib və sair. Deyir, həmin gündən onlar, yəni müxalifət sülh sazişini tezliklə imzalamağın lazım oduğunu deyirmişlər, ancaq hökumət eşitməyib.

Əvvəla, bu fikirlərin özü tənqidə o qədər də davamlı deyil. Bunu deyən adamlar onillərlə siyasətin içindədir və yaxşı bilirlər ki, sazişi bir yox, iki tərəf imzalayır. Sazişin bütün bəndləri, bütün müddəaları qarşılıqlı razılaşdırılmadan sənəd imzalana bilməz. Azərbaycanın isə haqlı tələbləri uzun müddət qulaqardına vurulurdu. Ermənistan hökuməti özü də daxili və xarici siyasi faktorların təsirləri altında Azərbaycanın tələblərindən yayınırdı. Xarici faktor deyəndə təkcə Rusiya, yaxud İran deyil, elə Qərb də (ABŞ-ın özü, Avropa İttifaqı, eləcə də, ayrıca Fransa) nəzərdə tutulur. Azərbaycan 44 günlük müharibəni aparanda və qalib gələndə ABŞ-da hakimiyyət başında prezident Donald Tramp vardı. Ancaq Ermənistanla sülh prosesi əsasən Demokratların - aşkar erməni yanlısı prezident Cozef Bayden və ondan bu məsələdə heç də geri qalmayan Entoni Blinkenin hakimiyyəti dövrünə düşdü. Bayden administrasiyası da Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin tez imzalanmasının tərəfdarı idi, ancaq daha çox Ermənistanı qane edən şərtlərlə. Odur ki, sülhü gecikdirən Azərbaycan deyil, Ermənistan və xüsusilə, onun arxasında duran xarici güclər idi. Hə, söhbət Azərbaycan üçün ədalətsiz olan sülh sazişindən getdiyi üçün Azərbaycan hökuməti, təbii ki, buna razı olmayıb. Bu da Azərbaycanın sülhü gecikdirməsi deyil, özü üçün əlverişli geopolitik şərtlər yetişənə qədər ertələmək idi. Buna görə isə ona tənqid yox, təqdir düşür.

İkincisi, sosial media meydanlarının müxalifəti iddia edir ki, İlham Əliyev Zəngəzur dəhlizini "Rusiya FSB-nin nəzarətinə" veribmiş, onlar da (müxalif siyasətçilər) bunu həmişə deyiblər.

Bu fikirdə də xeyli ziddiyyətli məqamlar var. Öncə onu deyək ki, "FSB-nin nəzarəti" deyəndə, 2020-ci və 2021-ci illərdə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanatlarda Azərbaycanla Ermənistan arasında gələcəkdə açılacaq nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin təhlükəsizliyini Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin Sərhəd Qoşunlarının təmin etməsi haqqında müddəadan gedir.

Məsələ ondadır ki, Rusiya FTX-nin sərhəd qoşunları onsuz da əvvəldən Zəngəzurda var idi və onu orda saxlamaq, yaxud çıxarmaq Azərbaycandan deyil, Ermənistandan asılı olan məsələdir. Əgər üçtətəfli sənədlərə bu müddəanın salınmasına etiraz etmək, razılaşmamaq mümkün idisə, bunu Ermənistan etməli idi. Ermənistanın ərazisi ilə bağlı qərarları Azərbaycan vermir axı. Müxalifətin tənqidi şərhlərindən isə az qala belə çıxır ki, "FSB" dedikləri təşkilatı Ermənistanın ərazisinə Azərbaycan yerləşdirib. Bu, absurddur. "İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizinin Rusiya FSB-nin nəzarətinə verilməsi tələbinin yersiz və Azərbaycanın milli maraqlarına zidd olduğunu deyirdik" cümləsi isə absurddan da o yana keçir. Bu cümlədən belə çıxır ki, Rusiya sərhəd qoşunlarının Zəngəzurda yerləşdirilməsini Azərbaycan prezidenti tələb edib (!)

Xeyr, belə olmayıb; Rusiya tələb edib, Ermənistan razılıq verib, Azərbaycan isə etiraz etməyib. Çünki burda Azərbaycanın etiraz edib-etməməsi heç nəyi dəyişmir: alan razı, satan razı... Dediyimiz kimi, Qərbi Zəngəzur Ermənistanın ərazisidir. Əgər müxalifətin bu haqda məlumatı yoxdursa, xəritəyə baxsın. Ermənistanın Sünik adlandırdığı o bölgə tarixən Azərbaycana məxsus olsa da, 1920-ci ildə bolşeviklər onu Ermənistana verib. Düşünürəm, müxalifət 105 il bundan əvvəl Zəngəzurun Ermənistana verilməsinə görə də İlham Əliyevi ittiham etməz yəqin ki. Çünki Azərbaycan prezidentinin cəmi 64 yaşı var...

Bir daha o məqama qayıdıram: müxalifət deyir, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan kimi sülh bağlanmalı idi.

Əlbəttə, siyasi rəqibin - İlham Əliyevin Vaşintona səfərinin siyasi əhəmiyyətini azaltmağa çalışan müxalifətin motivlərini və hisslərini başa düşmək bəlkə də olar. Ancaq bu, bir az əndazəni aşır: müxalifət öz aləmində Trampa mesaj göndərir ki, sülhü gecikdirən İham Əliyev olub. Halbuki siyasətdən az-çox anlayan da bilir ki, Ermənistan baş nazirinin şifahi bəyanatı hələ hər şey demək deyil, ərazi bütövlüyünü tanımaq rəsmi sənədlərdə öz əksini tapmadan sülh müqaviləsi olmur.

Prezident İlham Əliyevin səfərini gözdən salmaq lazım deyil, əslində müxalifət də, hər kəs də müsbət nəticələri təqdir etməlidir. Tənqid etmək üçün başqa mövzular onsuz da var və tapılar.

Bahəddin Həzi

Bahəddin Həzi,

Bizimyol.info