Yeni Dünya Nizamını Quran Üçlük: ABŞ təşviş içində

Pekində tarixi parad: Çin dünyaya güc nümayiş etdirdi

2025-ci il 3 sentyabrda — Yaponiyanın II Dünya müharibəsində təslim olmasının 80 illiyi münasibətilə — Çin Xalq Azadlıq Ordusu (PLA) Pekində genişmiqyaslı hərbi parad keçirdi.

Paradda ballistik və qanadlı raketlər, nüvə üçlüyü komponentləri, döyüş təyyarələri, tanklar və 10 mindən artıq hərbçi iştirak edib.

Tədbirdə Çin lideri Si Cinpin, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Şimali Koreya lideri Kim Çen In ilk dəfə Tiananmen meydanında bir araya gəldilər.

Çinin “yeni supergüc” mesajı

Paradda nümayiş etdirilən müasir silah sistemləri vasitəsilə Çin həm ABŞ və Avropa İttifaqına güc nümayiş etdirdi, həm də qlobal silah bazarındakı payını artırmaq niyyətini göstərdi.

Si Cinpin çıxışında bildirdi ki, “dünya bu gün sülh və müharibə arasında seçim qarşısındadır”. Onun “Çin heç vaxt zorbanın qarşısında qorxmayan böyük bir millətdir” fikri diplomatik dairələrdə ABŞ-a yönəlmiş dolayı mesaj kimi dəyərləndirildi.

ABŞ-Çin-Rusiya qarşıdurması

Parad Vaşinqtonda da rezonans doğurdu. ABŞ Prezidenti Donald Tramp Çin, Rusiya və Şimali Koreyanı “Amerikaya qarşı sui-qəsd qurmaqda” ittiham etdi.

Putin isə bu iddiaları “yumor hissəsinin təzahürü” adlandırdı və Pekin görüşündə “heç kimin ABŞ haqqında mənfi fikir bildirmədiyini” vurğuladı.

Rusiya–Şimali Koreya yaxınlaşması və hərbi ittifaq

Son illərdə Moskva ilə Pxenyan arasındakı münasibətlər, xüsusilə hərbi sahədə, yaxınlaşıb.

2024-cü ilin iyunundakı Pxenyan səfərində Putin və Kim Çen In “Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Müqavilə” imzaladılar.

Sənəddə qarşılıqlı müdafiə, enerji və texnologiya mübadiləsi kimi sahələrdə əməkdaşlıq nəzərdə tutulur.

Bu addım Qərbdə “yeni silah ittifaqı” kimi qiymətləndirildi.

Rusiya və Çin arasında “strateji etimad”

Si Cinpin və Putin arasında əlaqələr son illərdə “strateji müttəfiqlik” səviyyəsinə yüksəlib.

Si Cinpinin məşhur sözləri Qərbdə rezonans doğurdu:

“Hazırda yüz ildə bir dəfə baş verən böyük dəyişikliklərin şahidiyik və biz bu dəyişiklikləri birlikdə idarə edəcəyik”.

Bu, Moskva və Pekinin artıq sadəcə iqtisadi tərəfdaş deyil, həm də ideoloji müttəfiq kimi çıxış etdiyinin göstəricisi hesab olunur.

Şimali Koreya ilə iqtisadi əlaqələrin bərpası

Pandemiyadan sonra Çin və Şimali Koreya arasında iqtisadi əlaqələr tədricən bərpa olunur.

Ticarət dövriyyəsi yenidən yüksəlir, əsas sahələr isə kömür, dəniz məhsulları, ərzaq və enerji təchizatıdır.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Çin Pxenyanla bu əlaqələr vasitəsilə həm iqtisadi təsirini qoruyur, həm də ABŞ-ın bölgədəki gücünə qarşı strateji bufer yaradır.

Yeni güc oxu formalaşır

Rusiya, Çin və Şimali Koreya arasındakı əlaqələr “yeni üçbucaq diplomatiyası” kimi dəyərləndirilir.

Bu güc oxu ABŞ, Yaponiya və Cənubi Koreya üçün balans yaradır və bölgədə strateji qarşıdurmanı dərinləşdirir.

Vaşinqton isə regionda öz mövqelərini möhkəmləndirir, Yaponiya və Cənubi Koreya ilə birgə təlimləri intensivləşdirir.

Soyuq müharibənin yeni mərhələsi

Analitiklərə görə, bu, “soyuq müharibənin yeni formatı”dır.

Əgər əvvəl ideoloji qarşıdurma ön planda idisə, indi əsas mübarizə texnologiya, enerji və iqtisadi təsir uğrundadır.

Ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, diplomatik balans qorunmazsa, Asiya-Sakit okean regionu yaxın illərdə dünya siyasətinin ən gərgin nöqtəsinə çevrilə bilər.

Mesut Hakkı Caşın  – Professor, Türkiyə Respublikası Prezident Administrasiyası Təhlükəsizlik və Xarici Siyasət Şurasının üzvü

Gununsesi.info