Yerin nüvəsində kəşf edilən istilik izolyasiya edən “ləkələr”...

...Müasir seysmik tomoqrafiya sayəsində geofiziklər Yerin nüvə-mantiya sərhədindən təxminən 300 kilometr yuxarıda, ayaqlarımızın altında təqribi 2900 kilometr qalınlığında bir təbəqə aşkar ediblər.

O, qeyri-adi struktur mürəkkəbliyi və tərkib heterojenliyi ilə xarakterizə olunur və onun ultra aşağı sürətli zonaları (ULVZ) xüsusi elmi maraq doğurur.

Yüzlərlə kilometrdən çox enində və onlarla kilometr hündürlüyündə olmayan bu zonalar aşağıdan mantiyaya tikilmiş kiçik "ləkələrə" bənzəyir. Ölçüləri olduqca təvazökar olsa da, sıxlığı və nəticədə seysmik dalğa sürəti kimi xüsusiyyətləri ətrafdakı süxurların xüsusiyyətlərindən anomal dərəcədə fərqlidir.

Qeyri-adi xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, bu nisbətən kiçik strukturlar regional termokimyəvi təkamülə, enerji balansına və hətta Yerin maqnit sahəsinin fəaliyyətinə təsir göstərə bilir. Onların bunu necə etmələri uzun müddətdir planetimizin dərin daxili hissəsinin həll olunmamış sirlərindən biri olaraq qalır.

Tayvan Milli Universitetində professor Hsieh Wen-Pinin rəhbərliyi altında aparılan təcrübələr "ləkələrin" təbiətini aydınlaşdırmağa kömək etdi.

SİA xəbər verir ki, onların nəticələri və nəticələri Nature Communications jurnalında dərc edildi.

Geofiziklər, çox güman ki, ULVZ-lərdə üstünlük təşkil edən dəmirlə zəngin maqneziowüstit mineralını araşdırdılar. Onlar onu almaz zindanlarla həddindən artıq təzyiqə qədər sıxdılar və ultrasürətli optik spektroskopiya istifadə edərək istilik keçiriciliyini ölçdülər. Məlum oldu ki, bu, gözlənilmədən aşağıdır - ətrafdakı mantiya süxurlarından daha aşağı.

Əldə edilən məlumatlara əsaslanan modelləşdirmə göstərdi ki, ULVZ-lərin unikal xüsusiyyətləri - aşağı dalğa sürəti, yüksək temperatur və artan sıxlıq - onların mantiyanın altında lokal istilik örtükləri kimi hərəkət etməsinə səbəb olur.

Bu strukturlar istilik axınının məkan-zaman paylanmasını dəyişdirərək nüvədən mantiyaya istilik ötürülməsini əhəmiyyətli dərəcədə maneə törədə bilər.

Bəzi bölgələrdə onlar hətta yuxarı nüvədə lokal istilik təbəqələşməsinə səbəb ola bilərlər. Bu cür təsirlər nüvə-mantiya sərhədinin hər iki tərəfində termokimyəvi təkamülə, eləcə də geodinamoya təsir edən enerji balansına dərin təsir göstərir ki, bu da öz növbəsində Yerin maqnit sahəsinin qütblüyünə və təkamülünə təsir göstərir.

...Bu nəticələr Yerin dərinliklərində istilik ötürülməsi və geodinamik proseslər haqqında anlayışımızda irəliyə doğru əhəmiyyətli bir addımdır. Onlar orada baş verən mürəkkəb termokimyəvi və dinamik təkamülü açmağa yol açır. Əlbəttə ki, biz hələ də bu barədə çox az şey bilirik və gözəl planetimizin daxili quruluşunu və tarixini daha yaxşı anlamaq üçün hələ çox iş görülməlidir, - deyə professor yekunlaşdırdı.

Nazlı Almuradova