2026 hədəfi öncəsi böyük böhran: NASA da nə baş verir?

Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kosmik Agentliyi NASA son dövrlərdə ciddi kadr itkisi ilə üzləşib. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Politico" nəşrinin məlumatına görə, sabiq prezident Donald Trampın təklif etdiyi büdcə ixtisarları çərçivəsində, aralarında yüksək səviyyəli mütəxəssislərin də olduğu ən azı 2.145 əməkdaş qurumdan ayrılır. Bu inkişaf qarşıdakı illərdə planlaşdırılan kosmik tədqiqatlar və insanlı missiyalar baxımından əhəmiyyətli risklər yaradır.

NASA-dan ayrılacaq əməkdaşların böyük əksəriyyəti kritik sahələrdə çalışan təcrübəli şəxslərdir. Onlardan 1.800-dən çoxu birbaşa elmi layihələr və insanlı kosmik uçuşlarla məşğul olurdu. Qalanlar isə informasiya texnologiyaları, obyektlərin idarəolunması və maliyyə kimi dəstək xidmətlərində fəaliyyət göstərirdilər. Bu proses yalnız texniki deyil, həm də inzibati səviyyədə ciddi bilik və təcrübə itkisinə səbəb olacaq.

Ən çox kadr itkisi NASA-nın əsas mərkəzlərində müşahidə olunur. Kennedi Kosmik Mərkəzindən 311, Conson Kosmik Mərkəzindən isə 366 nəfərin ayrılacağı bildirilir. Kennedi mərkəzi NASA-nın əsas raket buraxılış bazası, Conson isə insanlı kosmik missiyaların planlaşdırıldığı və icra olunduğu qurumdur. Bu iki mühüm mərkəzin zəifləməsi agentliyin əməliyyat imkanlarında nəzərəçarpacaq azalmaya səbəb ola bilər.

Baş verən bu ayrılıqlar könüllü şəkildə həyata keçirilir. Lakin bu, Tramp administrasiyasının 2025-ci il NASA büdcəsində istədiyi 6 milyard dollardan artıq ixtisarın yalnız yarısını əhatə edir. Bu isə gələcəkdə əlavə vəzifələrin ixtisarı və ya təxirə salınması ehtimalını artırır. Xüsusilə Ay orbitində qurulması planlaşdırılan "Gateway" stansiyası kimi uzunmüddətli layihələr bu vəziyyətdən birbaşa təsirlənə bilər.

Konqresin yekun büdcə qərarını necə verəcəyi hələlik bəlli deyil. Lakin kadr itkisi artıq NASA-nın institusional yaddaşında bərpası çətin bir boşluq yaradıb. Son illərdə artan özəl kosmik şirkətlər isə ayrılan mütəxəssislərə yeni imkanlar təklif edir. Buna baxmayaraq, bu keçid NASA-nın illərlə topladığı bilik və təcrübə sərvətinin əldən çıxması deməkdir.

Xüsusilə 2026-cı ildə Ay səthinə yeni astronavt ekipajının göndərilməsi məqsədilə qarşıdakı illər NASA üçün həlledici olacaq. Bu hədəfə çatmaq təkcə texnologiyadan deyil, həm də həmin texnologiyanı idarə edə biləcək təcrübəli kadrlardan asılıdır. Lakin mövcud mənzərə göstərir ki, həmin kadrlardan əhəmiyyətli bir hissəsi artıq NASA tərkibində olmayacaq.

Aydın