330 000 lik sahibkar icması, vergi güzəştləri…

Çinarə Ağayeva: “Bu sektorlarda qadın sahibkarlar üçün boş “niş” bazar mövcuddur” - MÜSAHİBƏ

Avtosfer.az xəbər verir ki, hər il 19 noyabr Dünya Qadın Sahibkarları Günü kimi qeyd olunur. Bu gün yalnız qadınların biznesdəki nailiyyətlərini təqdir etmir, eyni zamanda onların qarşılaşdığı çətinliklərə, imkanlara və gələcək perspektivlərə diqqət çəkir. Azərbaycanda qadın sahibkarların rolu son illərdə sürətlə artmaqdadır. Onlar yalnız kiçik bizneslərdə deyil, innovativ startaplar, texnologiya və kənd təsərrüfatı sahələrində də fəallıq göstərirlər. Biznes məsləhətçi, ekspert Çinarə Ağayeva ilə bu günə özəl olaraq qadın sahibkarlığın Azərbaycanda vəziyyəti və perspektivləri barədə danışdıq.

-Son rəqəmlərə görə, Azərbaycanda qadın sahibkarların sayı necə dəyişib və bu artım nəyi göstərir?
-2025-ci ildə Azərbaycanda qadın sahibkarlığı yeni mərhələyə qədəm qoyub. Artıq sektorda real, ölçülə bilən nəticələr özünü göstərir. Kiçik və Orta Biznesin İnkişaf Agentliyinin məlumatlarına görə, bu ilin ilk yarısında Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan qadınların sayı 330 mindən çox olub. Bu, ötən il ilə müqayisədə təxminən 7 % artım deməkdir. Bu rəqəm göstərir ki, qadınların sahibkarlıq fəaliyyətinə marağı yalnız artmır, həm də davamlı şəkildə möhkəmlənir. Belə bir artım həm biznes ekosistemində, həm sosial-mədəni sahədə böyük dönüşə işarədir. Qadınlar artıq yalnız kiçik sahibkarlıqda deyil, daha strateji biznes modellərində iştirak etməyə meyllidirlər.
-Fərdi sahibkarlar arasında qadınların payı nə qədərdir və bu pay hansı sahələrdə daha yüksəkdir?
-Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2025-ci ilin 1 oktyabr tarixinə olan göstəriciyə əsasən, Azərbaycanda hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün qeydiyyatdan keçmiş fərdi sahibkarların sayı 1 milyon 435 min 420 nəfər olub. Fəaliyyətdə olan fərdi sahibkarların 23,6 %-i qadınlardır. Sahə baxımından, qadın sahibkarlar ən çox xidmət sektorunda təmsil olunurlar. Bu sahədə fərdi sahibkarların 37,3 %-i qadındır. Kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq sahəsində qadın sahibkarların payı 26 %-dir, ticarət və nəqliyyat sahəsində isə 22 % təşkil edir. Bütün bunlar göstərir ki, qadın sahibkarların rolu artıq yalnız kiçik biznes və xidmət sahələri ilə məhdudlaşmır. Onlar startaplarda, texnologiya və kənd təsərrüfatı layihələrində, hətta ənənəvi olaraq kişi dominantlığı olan sahələrdə də fəallıq göstərirlər. Bu dəyişiklik iqtisadiyyatın şaxələnməsinə və yeni iş yerlərinin yaranmasına töhfə verir. Amma bu göstəricilər yetərli deyil. Qadınlar hələ biznesdə öz sözlərini tam olaraq deməyiblər.  
-Qadın sahibkarların iqtisadiyyata təsirində hansı yeni meyllər müşahidə olunur?
-Qadınların sahibkarlıq fəaliyyəti artdıqca, onlar iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun şaxələnməsinə mühüm dəstək verirlər. Müvafiq dövlət qurumları ölkədə qadın sahibkarlığının inkişafını hədəfləyən proqramların icrasını genişləndirir. Qadınların mikrobiznes və kiçik sahibkarlıqda rolu böyüyür. Qadın sahibkarlar üçün innovasiya dəstəyi güclənir. Məsələn, KOBİA-nın “Startup” sertifikatı alan qadın sahibkarlar var. Belə trendlər göstərir ki, qadın sahibkarlar yalnız daha çox sayda deyil, həm də biznesin daha yüksək dəyərli seqmentlərinə daxil olurlar, bu da uzunmüddətli iqtisadi artıma töhfə verə bilər.
-Qadın sahibkarların genişlənməsini destəkləyən dövlət və institusional mexanizmlərdə hansı yeniliklər var?
-Qadınların biznesə cəlb olunması üçün təlim, məsləhət, beynəlxalq təcrübə, maliyyə resurslarına çıxış kimi imkanlar təmin edilir. “Startup” sertifikatı alan innovativ biznes sahibi olan qadın sahibkarlar üçün KOBİA 3 il müddətinə gəlir vergisindən azadolma imkanı yaradır. Dövlət tərəfindən beynəlxalq qurumlarla birgə layihələr icra olunur. Məsələn, qadın sahibkarları hədəfləyən qrant, avadanlıq, mentorluq proqramları təşkil olunur. Amma bununla yanaşı, qadın sahibkarlığı stimullaşdırmaq üçün xüsusi kreditlər, vergi güzəştləri, inkubatorlar və ixtisaslaşmış qadın biznes assosiasiyalarının yaradılmasına ehtiyac var. Bu cür mexanizmlər qadın sahibkarlığın strukturlaşdırılması və davamlı artımı üçün vacibdir. 
-Qadın sahibkarlar hələ də hansı ciddi çətinliklərlə üzləşirlər? Statistik rəqəmlər bu çətinlikləri necə əks etdirir?
-İqtisadi analizlər göstərir ki, qadınlar üçün biznesdə maliyyə savadlılığı problemlidir. Bir çox qadın sahibkar kreditlərə çıxışda çətinlik çəkir və biznes bilikləri yetərli deyil. Bu, qadınların biznesdə nisbətən az “sahibkar-işəgötürən” mövqeyində olduqlarını göstərir, çünki çoxu özünəməşğuldur və ya kiçik biznes qurur. Pandemiya zamanı qadınların rəhbərlik etdiyi müəssisələrə də COVİD-19-dan zərəri böyük olub. Araşdırmalar göstərir ki, qadın bizneslərinin bir hissəsi pandemiya zamanı texnoloji infrastruktur və rəqəmsal keçid imkanlarının məhdud olması səbəbindən müvəqqəti və ya daimi bağlanıb. Bundan əlavə, cəmiyyətdə stereotiplər hələ də mövcuddur. Bəzən qadınların “risk götürmə” qabiliyyətinə və ya biznes liderliyi bacarıqlarına şübhə ilə yanaşılır. Digər tərəfdən, ailə və iş həyatının idarə olunmasında balans məsələsi qadın sahibkarlar üçün böyük çağırışdır. Bu çətinliklər qadın sahibkarların tam potensialını ortaya qoymaq üçün hələ müəyyən boşluqlar olduğunu göstərir.
-Qadın sahibkarlar gələcəkdə hansı trendlərə hazır olmalıdırlar və öz strategiyalarını necə formalaşdırmalıdırlar?
-Rəqəmsal transformasiya şərtdir. Qadın sahibkarlar texnologiyalardan, e‑ticarətdən, rəqəmsal marketinqdən maksimum istifadə etməlidirlər. Pandemiya dövrü göstərdi ki, onlayn iş modelləri davamlıdır. İnnovasiyalara üstünlük verilməsinə ehtiyac var. “Startup” sertifikatı və digər vergi güzəştləri kimi mexanizmlərdən istifadə edərək, qadın sahibkarlar daha yüksək dəyərli, innovativ bizneslər qurmalıdır. Dövlət və qeyri-dövlət qurumlarının təklif etdiyi mentor proqramlarına qoşulmaq, beynəlxalq şəbəkələrlə əlaqə yaratmaq strateji üstünlük verə bilər. Qadınlar biznes planlaşdırma, maliyyə idarəetməsi və investisiya cəlb etmə bacarıqlarını gücləndirməlidirlər. Bundan başqa, gender perspektivli sosial bizneslər, məsələn, qadınların məşğulluğunu artıran, dayanıqlı istehsal yönümlü layihələr trend olaraq önə çıxa bilər. Bu strategiyalar yalnız biznes üçün deyil, həm də sosial təsir üçün böyük potensial daşıyır.
-İşğaldan azad olunan ərazilərdə qadın sahibkarlığın inkişafı üçün hansı imkanlar mövcuddur?
-Azad olunan ərazilərdə infrastruktur bərpa olunur və yeni biznes imkanları, fürsətlər açılır. Kənd təsərrüfatı, kiçik istehsal, turizm və xidmət sektorunda qadın sahibkarlar üçün boş “niş” bazar mövcuddur. Dövlət bu ərazilərdə bizneslərə güzəştli kreditlər, dəstək mexanizmləri təklif edir. Qadın sahibkarlar üçün strateji tövsiyəm, ilkin olaraq mikro və kiçik biznes modelləri qurmaq, yerli icmalarla əməkdaşlıq etmək və dövlət dəstək proqramlarından maksimum istifadə etməkdir. Belə yanaşma həm dayanıqlı biznes, həm də regionun sosial-iqtisadi bərpasına xidmət edir.
-Dövlət qurumları və biznes ekosistemi qadın sahibkarların artımını necə sürətləndirə bilər?
-Düşünürəm ki, qadınlara yönəlik xüsusi güzəştli kreditlərə, qrant layihələrinin genişləndirilməsinə ehtiyac var. Dövlət KOBİA-nın proqramlarını genişləndirərək, daha çox qadına “Startup” sertifikatı və qrant imkanları yarada bilər. Yerli biznes inkubatorları və akseleratorlar qadınların liderlik etdiyi startaplar üçün xüsusi sessiyalar təşkil edə bilər. Korporativ sektor qadın sahibkarlara təchizat zəncirlərində üstünlük verə bilər. Həmçinin Qeyri-hökumət təşkilatları qadın sahibkarlar üçün təlim və mentorluq resurslarını artırmalıdır. Gender bərabərliyi yönümlü sosial proqramlar qadın sahibkarların iş və ailə həyatını daha asan balanslaşdırmasına kömək edə bilər.
-Bu tendensiyalar nəzərə alınaraq, Dünya Qadın Sahibkarları Günündə qadın sahibkarlara hansı mesajı vermək istərdiniz?
-Statistikalar göstərir ki, qadınların biznesdə rolu güclənir. 330 000‑lik sahibkar icması, vergi güzəştləri, “Startup” sertifikatı, mentorluq imkanları… Bunların hamısı qadınlar üçün biznesə açılan qapılardır. Amma bu yol təkcə imkanlardan ibarət deyil, strateji düşüncə, davamlılıq, rəqəmsal transformasiya qadınların əsas silahıdır. Ona görə, qadınlarımız biznes yolunda inamla irəliləməli, öz şəbəkələrini qurmalı, ideyalarını reallaşdırmalıdırlar. Biznesdə qazanılan uğur təkcə qadınların şəxsi uğuru deyil, bu, ölkəmizin inkişafına xidmət edir.