80 ilin nəticəsi: AMEA nın rolunda dönüş və ölkənin elmi strateji prioritetləri

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illiyi ölkənin elmi həyatında dönüm nöqtəsidir. 3 noyabr 2025-ci ildə keçirilən yığıncaqda Prezident İlham Əliyevin çıxışı elm, dil, təhlükəsizlik və regional bərpa məsələlərini əlaqələndirən strateji baxış nümayiş etdirdi. Bu məqalə həmin çıxışın mövzularını analitik şəkildə təhlil edir və Akademiyanın qarşısında duran əsas vəzifələri önə çıxarır. 

80 il ərzində AMEA ölkədə intellektual infrastrukturun formalaşmasında əsas institutlardan biri olub. Akademiyanın infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi, Elm Fondu və qanunvericilik bazası — elmi fəaliyyətin davamlılığını təmin edən faktorlardır. Prezident İlham Əliyev çıxışında AMEA-nın tarixi irsini, eyni zamanda müasir çağırışlara uyğunlaşma ehtiyacını vurğuladı. Bu kontekst AMEA-nın yalnız akademik mərkəz deyil, həm də milli strategiyanın aktiv subyekti olmasını göstərir. 

Prezident İlham Əliyev  nitqində diqqəti çəkən başlıca məqamlar arasında texnoloji prioritetlər durur. Süni intellekt və rəqəmsallaşma iqtisadiyyatın strukturunu dəyişdirən amillər kimi təqdim edildi və alimlərdən bu sahələrə fokuslanmaq tələb olundu. Rəqəmsal transformasiya yalnız administrativ proseslərin modernləşdirilməsi deyil, həm də elmi tədqiqatların yeni imkanları deməkdir: data elmi, peyk əsaslı tədqiqatlar, avtomatlaşdırılmış analiz sistemləri və sair. AMEA üçün bu, yeni tədqiqat proqramları və beynəlxalq əməkdaşlıq planları deməkdir.

Kibertəhlükəsizlik və hərbi sənaye məsələlərində çıxış daha praktik yönümlü oldu. Dövlət səviyyəsində yaradılan Kibertəhlükəsizlik Mərkəzi və özəl sektorun hərbi təyinatlı istehsala cəlb olunması, alimlərə müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində tətbiqi elmi işlər aparmaq üçün meydan yaradır. Bu sahədə elmi göstərilən töhfələr həm ölkənin müdafiə qabiliyyətini artıracaq, həm də ixrac potensialı olan məhsulların yaradılmasına gətirib çıxaracaq. 

Qarabağ və Şərqi Zəngəzur məsələsində  Prezident İlham Əliyevin vurğuları — regionlarda bərpa, su-elektrik stansiyalarının və günəş-külək layihələrinin qurulması, geoloji kəşfiyyatların genişləndirilməsi — elm ilə regional siyasətin birləşməsinin canlı nümunəsidir. Bu layihələr yalnız infrastruktur deyil, elmin praktik tətbiqi üçün böyük sınaq sahələri yaradır: ekologiya, kənd təsərrüfatı, resursların dayanıqlı istismarı, yerli sənaye klasterlərinin formalaşması. 

Dil və tarixi tədqiqatların gücləndirilməsi də nitqin mühüm elementidir.  Prezident İlham Əliyev   Azərbaycan dilinin saflığını qorumağı və tarixi faktların elmi şəkildə tədqiq edilməsini tələb etdi. Bu yanaşma milli kimliyin möhkəmlənməsi ilə yanaşı beynəlxalq akademik sahədə də elmi məhsulların həqiqətə uyğun formada təqdim olunmasına xidmət edəcək. 

AMEA-nın 80 illiyi yalnız keçmişin xatirəsi deyil — gələcəyə yönəlmiş çağırışdır.  Prezident İlham Əliyevin  nitqində əks olunan prioritetlər Akademiyaya aydın missiya verir: texnoloji innovasiyalara ciddi fokuslanmaq, müdafiə və kibertəhlükəsizlik sahəsində tətbiqi tədqiqatları gücləndirmək, regionların bərpasında elmin rolunu artırmaq və Azərbaycan dilinin elmi ifadəsini zənginləşdirmək. Bu missiyanın həyata keçirilməsi üçün dövlət dəstəyi vacibdir; lakin əsas yük akademik müəssisələrə və gənc tədqiqatçılara düşür. AMEA gələcəkdə həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə nüfuzlu elmi nəticələr verməklə Azərbaycanın davamlı inkişafına real töhfə verə bilər.

Abbas Pənahov,

YAP Nəsimi rayon təşkilatının sədr müavini