ABŞ Rusiya “gizli anlaşma”sı Qərbi sarsıtdı: Avropa Birliyi Ukraynanı yeni “geostrateji layihə”yə çevirir

ABŞ, Ukrayna və Rusiya təmsilçiləri arasında məxfi bir görüşün keçirildiyi barədə məlumatlar yayılıb. Ona görə də, indi Qərb-Rusiya münasibətlərində yeni mərhələnin başlandığı iddia olunur. Belə ki, Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakovun son açıqlamaları, Qərb mətbuatında yeni “Tramp planı” barədə sensasion iddiaların yer alması və Avropa liderlərinin kəskin etiraz bəyanatları Ukrayna savaşının yalnız cəbhədə deyil, həm də siyasi-diplomatik masada yeni situasiyaya daxil olduğunu təsdiqləyir. Və bu savaşın gələcək inkişaf prosesi baxımından, ABŞ-Rusiya dialoqunun əsas ğırlıq mərkəzinə çevrilməsi, Avropa Birliyinin isə kənarda qalmaq qorxusu ilə daha sərt mövqe tutması diqqəti çəkir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Yuri Uşakovun “tərəflər arasında sülh planı müzakirə olunmayıb” deməsinə baxmayaraq, digər açıqlamalar bunun tamamilə əksini göstərir. Onun dediyinə görə, Rusiya ABŞ-dan Ukrayna savaşının dayandırılması ilə bağlı bir neçə qeyri-rəsmi sənəd alıb və bəzi məqamlar Kreml tərəfindən “pozitiv qiymətləndirilir”. Kreml rəsmisinin bu açıqlaması siyasi-diplomatik mesaj baxımından, önəm daşıyır.

Çünki belə anlaşılır ki, ABŞ və Rusiya arasında siyasi-diplomatik təmas kanalları açıqdır, tərəflər rəsmi danışıqlar modelinə keçmədən ilkin variantları test edir, gizli ünsiyyət vasitəsilə “risksiz diplomatiya” variantına üstünlük verilir. Üstəlik, son görüşün xüsusi xidmət orqanları səviyyəsində keçirilməsi də qətiyyən təsadüfi deyil. Çünki bu format adətən, müzakirə tərəflərinin rəsmi məsuliyyət daşımadan “sülh planı”nın əsas struktur konturlarını müzakirə etdiyi mərhələlərdə seçilir.

Maraqlıdır ki, Qərb mətbuatının yaydığı məlumata görə, Ağ Evin hazırladığı “sülh planı” məhz Kremlin təqdim etdiyi şərt-təkliflər üzərindən formalaşdırılıb. Bu, geopolitik baxımdan, o demıkdir ki, ABŞ Ukrayna savaşının dondurulmasını və ya idarə olunan sülh variantını nəzərdən keçirir, Ağ Evin Rusiyanın təkliflərinə istinad etməsi münaqişənin sonsuz hərbi dinamikasını davam etdirmək niyyətində olmadığını göstərir.

Digər tərəfdən, ABŞ rəsmilərinin “Ukrayna Rusiyanın tələblərini qəbul etməyəcək” mesajlarına baxmayaraq, Ağ Ev yenə də Rusiya ilə dialoqu genişləndirir. Bu isə rəsmi Kiyevin Ukraynanın maraqlarını gündəmə gətirmək imkanlarını məhdudlaşdırır. Çünki ABŞ-Rusiya xəttində intensiv koordinasiya başlayıb, ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubionun “çoxsaylı yazılı qeyri-rəsmi diplomatik sənədlər” aldığını etiraf etməsi Ağ Ev və Kremlin bir neçə paralel razılaşma variantı üzərində işlədiyini göstərir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış situasiya və yeni “Tramp planı”nın “qoca qitə” üçün əlverişsiz məzmunu Avropa Birliyində ciddi narahatlıq və gərginlik yaradıb. Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Lyayenin “Rusiya Avropaya hücum etməyə hazırlaşır” bəyanatı sırf təhlükəsizlik mesajı deyil. Bu, həm də Avropa ictimaiyyətini uzunmüddətli müharibəyə hazırlamaq, Avropa Birliyi daxilində müdafiə inteqrasiyasını sürətləndirmək, ABŞ-Rusiya yaxınlaşmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Brüsseldə anlayırlar ki, ABŞ-Rusiya danışıqlarının ön plana çəkilməsi Avropa Birliyinin bu prosesdəki rolunu daha da zəiflədə bilər. Və bu, xüsusilə də, Almaniya-Baltikyanı ölkələr xəttində ciddi narazılıq doğurur.

Ona görə də, Avropa Birliyi rəsmi Kiyevə 140 milyard avroluq kredit xətti açaraq, “qoca qitə” üçün Ukraynanın “geostrateji layihə”yə çevrilməsinə çalışması qətiyyən gözlənilməz deyil. Avropa Komissiyasının açıqladığı yeni maliyyə mexanizmi Ukraynanın yaxın gələcəkdə Avropa Birliyi sisteminə inteqrasiya ssenarisinin açıq göstəricisi hesab olunur. Bu, bir tərəfdən, Avropa Birliyinin Rusiya ilə münasibətlərini daha da sərtləşdirsə də, digər tərəfdən, həm də “qoca qitə”nin ABŞ-dan asılılığını azaltmaq cəhdidir. Yəni, Avropa Birliyi Ukraynanı yalnız hərbi deyil, iqtisadi və siyasi baxımdan da öz orbitinə bağlamaq istəyini biruzə verir.

Belə anlaşılır ki, Ukrayna savaşının yalnız inkişaf istiqaməti deyil, həm də qlobal siyasi-diplomatik xəritə də ciddi şəkildə dəyişir. Yəni, Ukrayna savaşı hərbi mərhələdən tədricən geopolitik tənzimlənmə modelinə keçirilir, real sülh hələ yaxın olmasa da, müharibənin mövcud formatı artıq dəyişir. ABŞ və Rusiya arasında gizli şəkildə real struktur danışıqları da başlayıb. Rəsmi Kiyev isə siyasi-diplomatik masadan kənara saxlanılır.

Ona görə də, yeni “Tramp planı”nın əlverişsiz məzmunu ucbatından Avropa ölkələri “qoca qitə”nin təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasının qaçılmazlığını indi daha yaxşı anlayır. Brüssel müdafiə büdcəsini artırır, Ukraynanı Rusiyaya qarşı “strateji layihə”yə çevirməyə çalışır və ABŞ-dan daha fərqli mövqe tutmağa üstünlük verir. Və ABŞ-ın Rusiyanın şərtlərinə əsaslanan “sülh planı”, eləcə də, Avropa Birliyinin tədricən sərtləşən mövqeyi Ukrayna savaşının siyasi-diplomatik konteksini tamamilə dəyişir.

Göründüyü kimi, Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış indiki situasiya qlobal məkanda artıq yeni geopolitik dövrün başlanğıcını qoyub. ABŞ və Rusiya arasında qurulan yeni gizli təmas kanalları bu məkana “nizamlayıcı geopolitika”nın geri qayıtdığını göstərir. Avropa Birliyi bu prosesdən kənara qalmamaq üçün daha sərt siyasi və maliyyə addımları atır. Və rəsmi Kiyev isə ilk dəfə olaraq, savaş üzrə Qərbin qərarlarının Ukraynasız formalaşması reallığı ilə üzləşib.(musavat.com)