Icma.az
close
up
RU
Ankaranın dediyini Bakı etdi Ərdoğandan İsraillə bağlı təəccübləndirən qərar

Ankaranın dediyini Bakı etdi Ərdoğandan İsraillə bağlı təəccübləndirən qərar

GlobalInfo saytından alınan məlumata görə, Icma.az bildirir.

Çox sevdiyim, lakin reallaşmasının mümkünsüz olduğunu anladığım bir cümlə var: “Ticarətin siyasətdən müstəqil olması müasir dünyanın ən böyük arzusudur”.

Nobel mükafatı laureatı amerikalı məşhur iqtisadçı Cozef Stiqlits isə deyir ki, ticarətin siyasətdən tamamilə müstəqil olması mümkün görünmür. O, inkişaf etməkdə olan bölgələrdə dövlətlərin ticari proseslərə müdaxilə etməsinin zəruruliyini vurğulayır. Bəlkə də həqiqətən problem budur, biz, bütün dünya üçün həyati əhəmiyyət daşıyan bu iki anlayışı qarışdırırıq. Hər birinin fərdi istiqamətinə düzgün nəzər yetirə bilmirik. Bunun bariz nümunəsi Yaxın Şərq regionunda yaşanan gərginliyin bir Cənubi Qafqaz ölkəsinə sıçramasıdır.

Azərbaycanın bu regionun aparıcı ölkələrindən İsraillə tarixi və siyasi bağları var. İnkişaf edən münasibətlərin fonunda bu ölkə ilə iqtisadi əlaqələr də güclənir. Eyni zamanda qardaş ölkə Türkiyənin də yarıregion qonşusu sayılan İsraillə iqtisadi və ticarət əlaqələri davam etməkdədir. Qəzzada yaşanan münaqişə fonunda məhz Təl-Əvivlə normal münasibətləri olan Bakının hədəfə alınması kifayət qədər təəccüb doğuran bir təxribat təşəbbüsüdür.

Dövlətlər arasında siyasi münasibətlər zaman-zaman enişli-çıxışlı dövr yaşayır. Bəzən yüksək səviyyəli razılaşmalar əldə edilir, dostluq mesajları verilir, bəzən isə gərginlik pik həddə çatır. Xüsusilə yeni beynəlxalq siyasət mexanizmi və dünya düzəninin formalaşdığı bir zamanda bunu daha çox müşahidə etmək mümkündür. Məsələn, İsrail və Türkiyə münasibətlərini nümunə göstərmək olar. Bu iki ölkə arasında sadəcə son 20 ildə yaşananlar kifayət qədər diqqət çəkir.

İl 2005, may ayı, məkan İsrail. Cəmi iki ildir baş nazir olan Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu ölkəyə ilk rəsmi səfərini edib. Hazırda bütün dünyaya öz cəsarətli siyasi gedişləri ilə səs salan Türkiyə liderinin o zaman İsrailə səfəri böyük maraqla qarşılanmışdı. Ərdoğan səfər çərçivəsində israilli həmkarı Ariel Şaronla bir ara gəlib, iki ölkə arasındakı münasibətlərlə bağlı müzakirə aparıb. Hətta Şaronun türk lideri “Yəhudi milləti və İsrailin paytaxtı Qüdsə xoş gəlmisiniz”, – sözləri ilə qarşıladığı görüntülər tarixin ən maraqlı kadrlarından biri kimi xatırlanır. Məlumata görə, görüş zamanı iki ölkə arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi məqsədilə birbaşa telefon xəttinin yaradılması razılaşdırılıb. Əlbəttə ki, Ərdoğan peşəkar bir siyasətçi olaraq balans prinsipini qoruyub, eyni zamanda Fələstinə də səfər edib və bu ölkənin lideri ilə görüşüb.

O tarixlərdə də Türkiyə-İsrail münasibətləri gərginləşmiş, lakin bu səfər anlaşılmazlıqları nisbətən yumşaltmışdı.

2010-cu ildə İsrailin Qəzzaya humanitar yardım aparan Türkiyəyə məxsus “Mavi Marmara” gəmisinə hücumundan sonra iki ölkə arasında vəziyyət tamamilə sarsıldı. Ankara və Təl-Əviv qarşılıqlı şəkildə səfirləri geri çağırdı, diplomatik münasibətlər dayandırıldı.

Türkiyə daha sonra Azərbaycanın da eyni addımı atması və İsraillə diplomatik münasibətləri dayandırmasını istədi. Lakin rəsmi Bakı belə bir addımın dövlət maraqlarına uyğun gəlmədiyini və peşəkar siyasi xətt ilə uzlaşmayacağını uyğun şəkildə bildirdi. Beləliklə Azərbaycan zamanla iki ölkə arasında münasibətlərin qaydasına salınması üçün müxtəlif təşəbbüslərlə çıxış etdi. 2022-ci ildə rəsmi Bakının uzun müddət davam edən cəhdləri müsbət nəticələndi. Yenə may ayında İsrail Prezidenti İsaq Hersoqun Türkiyəyə səfəri beynəlxalq siyasi arenada diqqət çəkdi. Hersoq səfər çərçivəsində Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüşdü, iki ölkəni narahat edən məsələlər müzakirə olundu. Hətta Türkiyə lideri bu səfəri Təl-Əvivlə əlaqələrdə dönüş nöqtəsi adlandırdı. Mətbuatda Hersoqun səfəri və ölkələr arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətində başladılan prosesdə Bakının rolu məxsusi şəkildə vurğulanırdı. 2020-ci ildə baş verən 44 günlük müharibədən sonra Bakının tarixi dostu ilə qardaşının bir araya gəlməsi ölkəmizdə də böyük sevinc və ümidlə qarşılandı. Qısa müddət sonra – 2023-cü ilin fevralında Türkiyədə baş verən dəhşətli zəlzələ ilə bağlı xilasetmə prosesinə İsrail də qoşuldu. Ankaraya dəstəyini ifadə etdi, təyyarə və 40 nəfərlik heyət göndərdi.

Lakin ümumilikdə mövqe dəyişmir, Türkiyə və Azərbaycan dünyanın bir çox ölkəsi kimi Fələstinin müstəqilliyini tanıyır, problemin həlli üçün “iki dövlət” prinsipini dəstəkləyirlər.

Qayıdaq günümüzə. 2023-cü il oktyabr hadisələrindən sonra Qəzzada başladılan əməliyyatlar bütün dünyada olduğu kimi qardaş ölkədə də narahatlıqla qarşılandı. Ankara və Təl-Əviv arasında vəziyyət yenidən gərginləşdi, bir sıra xoşagəlməz diplomatik addımlar atıldı. Bu fonda Türkiyənin İsraillə iqtisadi əlaqələri məsələsi ölkə ictimaiyyətində təkrar gündəmə gətirildi. Lakin Ankara hökuməti buna soyuqqanlı yanaşdı, siyasət və ticarət əlaqələrinin bir-birinə qarışdırılmamalı olduğunu vurğuladı.

Anklavda əməliyyatların başlanmasında cəmi bir neçə ay sonra hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) sədr müavini, o cümlədən keçmiş iqtisadiyyat naziri olmuş Nihat Zeybekçinin İsrail və Türkiyə arasında iqtisadi-ticari əlaqələrin kəsilməsi ilə bağlı suala cavabı diqqət çəkdi:

Zeybekçi bu iki anlayışın bir-birindən fərqləndiyini söylədi:

“İsrailin Qəzzadakı əməliyyatlarını qınayırıq, buna şiddətlə qarşıyıq. Lakin o ölkə ilə çox yaxın bağlantıları olan dostlarımız var. İsrail sərbəst ticarət müqaviləmizin olduğu bir ölkədir. Onlara 6 satıb, 1 alırıq. Ticarətin heç kimə zərər verməyən tərəfləri var”, – Zeybekçi bildirib. Təəccüblü deyil ki, İsrailə 2024-cü ildə ən çox mal satan ölkələrin də siyahısında məhz qardaş ölkənin adı yer alırdı, Azərbaycanın deyil.

Rəsmi Bakının balans siyasəti də tam olaraq Ankara nümayəndəsinin sözləri ilə üst-üstə düşür. Azəbaycan bir tərəfdən siyasi arenada ədaləti müdafiə edir. Lazım gəldikdə beynəlxalq platformalarda qanunlara uyğun olaraq Fələstinlə bağlı qərəzsiz, dəstəkləyici mövqe nümayiş etdirilir, digər tərəfdən isə siyasətin iqtisadi əlaqələrlə tarazlığı qorunur. İki anlayış arasındakı incə xəttə diqqət edilir. Emosional siyasi qərarların ticarətə yansımasının necə çətinliklərə yol açdığına tarixdə dəfələrlə şahidlik edilib. Son olaraq Rusiya-Ukrayna müharibəsinə görə yaşanan taxıl böhranı buna bariz nümunədir.

Məhz bu səbəbdən Ankara və Bakının bənzər yanaşma nümayiş etdirməsi təqdirəlayiqdir. Ümid edirik ki, tezliklə bunu hər kəs anlayacaq, beləliklə iki ölkənin birlikdə bütün çətinliklərin öhdəsindən gələcəyini dünyaya təkrar nümayiş etdirməsi münasibətlərə nifaq toxumu səpməyə çalışan qüvvələri xəyal qırıqlığına uğradacaq.

Ayşən Mustafa
Globalinfo.az

Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:55
embedMənbə:https://globalinfo.az
archiveBu xəbər 06 İyun 2025 06:04 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see249

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see237

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see198

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see198

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see193

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see180

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see176

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see167

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see166

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see158

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see157

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see140

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see134

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see134

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see133

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see131

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see130

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see129

Cahangir Babayev Dünya Karate Federasiyası tərəfindən təltif olunub

21 Oktyabr 2025 19:39see123

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri